ABD Başkanı Donald Trump’ın Orta Doğu ziyareti öncesinde, Suudi Arabistan ile Çin arasındaki enerji işbirliğini güçlendirmeye yönelik gerçekleştirilen adımların, küresel güç dengesini etkileyebileceği değerlendirilmektedir.
Küresel süper güç olma hedefi doğrultusunda ilerleyen Çin, Suudi Arabistan’daki rafinaj ve petrokimya sektörlerine yaptığı yüksek tutarlı yatırımlarla bölgedeki etkinliğini artırmaktadır. Aynı zamanda, Suudi Arabistan da Asya pazarındaki etkisini büyütmeye çaba sarf ediyor.
Bu çerçevede atılan son adımlardan biri, Çinli petrol şirketi Sinopec’in Suudi Arabistan’ın ulusal petrol şirketi Aramco ile imzaladığı ortak girişim anlaşmasıdır. 9 Nisan’da Suudi Arabistan’da bulunan Yanbu Aramco Sinopec Rafineri Firması’nda, petrokimya genişleme projesi için Yatırım Ortaklığı Çerçeve Anlaşması imzalayan iki şirket, 28 Nisan’da yeni ortak girişim olan Fujian Sinopec Aramco Rafineri-Petrokimya Firması’nın resmen kurulduğunu duyurdu.
Bu ortak girişim anlaşması, 2022’deki planlamaların bir sonucu olarak ortaya çıksa da, Trump’ın 13 Mayıs’ta başlayacak Orta Doğu ziyareti öncesinde yaşanması, dikkatleri Pekin-Riyad enerji ortaklığına yönlendirmiştir.
Uzmanlar, Suudi Arabistan’ın Çin ile ticaretini geliştirerek kaynak çeşitliliğini artırma çabasını stratejik bir adım olarak yorumlarken, enerji işbirliklerinin derinleşmesinin gelecekte küresel dengeler üzerinde etkili olabileceğini öngörüyor.
– ABD’NİN KÜRESEL LİDERLİĞİ RİSK ALTINDA
Londra merkezli enerji danışmanlık şirketi Facts Global Energy’nin Orta Doğu Petrol Piyasası Uzmanı Palash Jain, Trump’ın Suudi Arabistan’ı ilk durak olarak seçmesinin, Körfez bölgesinin stratejik önemini vurguladığını belirtti. Jain, “ABD’nin Orta Doğu’daki etkinliğinin azalması ve buna bağlı olarak Çin’in bölgedeki varlığını artırması, Washington’un küresel jeopolitik çıkarları açısından uzun vadede önemli sonuçlar doğurabilir.” şeklinde uyarıda bulundu.
Jain ayrıca, bölgeye yapılan ziyaretlerin sadece diplomatik bir jest değil, aynı zamanda ABD’nin ekonomik ve enerji hedefleri açısından stratejik bir öneme sahip olduğunu vurguladı. “Trump için Orta Doğu ile güçlü ilişkileri sürdürmek, petrol fiyatlarını kontrol altında tutmak ve enerji piyasasında istikrar sağlamak önem taşımaktadır.” ifadelerini kullandı.
Suudi Arabistan, uzun yıllardır ABD’nin Orta Doğu’daki en güvenilir müttefiklerinden biri olmuştur ancak ülkenin Çin ile geliştirdiği ilişkilerin Washington için bir risk taşıdığına da dikkat çekildi. Jain, “Riyad’ın derinleşen ilişkileri, Washington’un dikkatle izlemesi gereken bir konu.” dedi.
Bu tür bir yakınlaşma, ABD’nin küresel liderliğine ve doların rezerv para statüsüne doğrudan zarar verebilir. Riyad ve Pekin arasındaki güç birliği, petrol ticaretinde yuan kullanımını teşvik edebilir ve bu durum, enerji ticaretinde anahtar rol oynayan ABD dolarının konumunu tehdit edebilir.
– SUUDİ ARABİSTAN, ABD İLE BAĞLARINI KORUMAYI HEDEFLİYOR
Energy Aspects Jeopolitik Araştırmalar Bölümü Başkanı Richard Bronze, Suudi Arabistan’ın ham petrol için güvenli pazarlar yaratma çabası doğrultusunda, ABD ve Avrupa’nın yanı sıra Asya’da da yatırımlar yaptığını ifade etti. Bronze, “Riyad, Çin ile ekonomik ve siyasi ilişkilerini kendi çıkarları doğrultusunda derinleştiriyor.” dedi.
Bronze, ayrıca Çin’in dünyadaki en büyük ikinci ekonomi olmasının yanı sıra, Suudi petrolünün en önemli alıcısı olduğuna dikkat çekti. “Riyad, bu ilişkinin gelişmesine azami önem verirken, aynı zamanda güvenlik ve savunma açısından kritik öneme sahip olan ABD ile olan ilişkilerini de sürdürecek.” değerlendirmesini yaptı.
Trump’ın Orta Doğu ziyareti sırasında büyük ölçekli yatırım taahhütlerine odaklanılması muhtemel görünmektedir. Bronze, “Suudi Arabistan şu anda 600 milyar dolarlık bir yatırım sözü vermiş durumda. Trump’ın ‘bunu 1 trilyon dolara çıkarın’ şeklindeki talebinin dikkate alındığında bu rakamın daha da yükselmesi bekleniyor.” görüşünü paylaştı.
– RİYAD’IN SİVİL NÜKLEER PROGRAMI MASAYA YATIRILACAK
Washington Arap Körfez Ülkeleri Enstitüsü Misafir Öğretim Üyesi Kate Dourian, Çin’in otomotiv, yarı iletken, metal ve temiz enerji gibi sektörlerde yaptığı yatırımlarla Suudi Arabistan’daki en büyük yabancı yatırımcı konumuna ulaştığını vurguladı. Bu yatırımlar, Suudi Arabistan’ın petrol dışı ekonomik büyüme hedefleriyle doğrudan örtüşüyor.
Dourian, ayrıca düşük petrol fiyatlarının gelirleri azalttığı bu dönemde Riyad’ın daha fazla doğrudan yabancı yatırım çekme zorunluluğunu vurguladı. Ancak Suudi Arabistan’ın ABD ile olan tarihi ittifakına da büyük önem atfetti. “ABD, Suudi Arabistan’ın güvenliğini sağlayan temel aktör olmaya devam edecek. Çin ile ilişkiler gelse de bu durum değişmeyecek.” dedi.
Trump’ın ziyareti sırasında görüşülecek olan konular arasında küresel jeopolitik gerginlikler, İran’la süregelen nükleer müzakereler, petrol piyasasındaki trendler ve Suudi Arabistan’ın ABD’ye yönelik yatırım planları bulunmaktadır. Dourian, “Ayrıca, Riyad’ın sivil nükleer enerji programı da önemli bir tartışma konusu olacak. Suudi Arabistan’ın uranyum zenginleştirme konusu sürecin yavaş ilerlemesine neden oluyor. Ancak ABD Enerji Bakanı Chris Wright’ın ziyareti sırasında yaptığı açıklama, enerji alanında kapsamlı bir anlaşmanın ilerleyen aylarda imzalanacağını göstermektedir. Bu anlaşma, nükleer enerjiyi de kapsayacaktır.” şeklinde konuştu.
