İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, CNN Türk’te yayınlanan Tarafsız Bölge programında, TBMM Adalet Komisyonu’nun gündeminde bulunan Karayolları Trafik Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi hakkında soruları yanıtladı.
Kanun teklifinin 36 maddesini açıklayan Yerlikaya, 2023 yılında göreve başladığında günlük ortalama 17,9 kişinin trafik kazalarında yaşamını yitirdiğini, 2024’te bu sayının 17,4’e düştüğünü ifade etti.
“Güvenli Trafik Güvenli Türkiye” mottosuyla 2030 yılına kadar trafikteki can kayıplarını yarıya indirmeyi, 2050 yılına kadar ise bu sayıyı sıfıra düşürmeyi hedeflediklerini belirten Yerlikaya, İçişleri Bakanlığı koordinasyonunda üçer yıllık eylem planlarının hazırlandığını aktardı.
Türkiye ile bazı diğer ülkelerdeki 100 bin kişi başına düşen can kayıplarına dikkat çeken Yerlikaya, “2015 yılında AB ülkelerinde 5,15, Türkiye’de 9,56 düzeyindeydi. Rusya’da 17,50, ABD’de 12,10, Kanada’da 5,80, Japonya’da ise 4,20 olarak kaydedilmiştir. 2020 yılına geldiğimizde, Türkiye Kovid dönemine rağmen 9,56’dan 5,82’ye düştü. Bu, bizim en düşük rakamımız. 2023 yılında ise bu oran 7,67’ye yükseldi.” dedi.
Yerlikaya, 2002 yılında ülkenin nüfusunun 66 milyon ve araç sayısının 9 milyon olduğunu, o yıl toplam can kaybının 9 bin 5, günlük can kaybının 24,7 olduğunu belirtti. 2021’de nüfusun 84,6 milyon ve araç sayısının 25,2 milyon olduğunu aktaran Yerlikaya, “Nüfus 20 milyona yakın artmışken, araç sayısı da 25 milyona yükselmiştir. Can kaybı ise 9 binden 5 bin 362’ye düşmüştür.” dedi.
2030 yılı için ülke nüfusunu 88,1 milyon ve araç sayısını 42,4 milyon olarak öngördüklerini kaydeden Yerlikaya, “Bu kadar artışa rağmen hedefimiz toplam can kaybını 2 bin 791’e düşürmek. Sonrasında ise bu sayıyı, 20 yıl içerisinde sıfır can kaybı noktasına taşımayı planlıyoruz.” ifadelerini kullandı.
Yerlikaya, göreve başladığı ilk yıl içerisinde yapılan denetimlerin yüzde 50 oranında artırıldığını, 2023-2024 döneminde 41,3 milyon denetim gerçekleştirildiğini ve 10 milyon kişiye cezai işlem uygulandığını vurguladı.
Yıl sonunda yaka kamerası taşıyan güvenlik görevlisi sayısı 111 bine ulaşacak
Yerlikaya, “Göreve gelir gelmez denetim gücümü artırmak amacıyla trafikte polis ve jandarma araç sayısını yüzde 48 oranında artırdım. Trafikteki ekip sayısını ise yüzde 36 artırmayı başardık. Radarlardaki artış yüzde 17,5 oldu ve bunu daha da artırmayı planlıyoruz. Yaka kamerası sayısı 2023’te 19 bin 604’tü, şimdi yüzde 117 artışla 42 bine ulaşarak, yıl sonunda 111 bin güvenlik görevlisinin yaka kamerası taşıyacak.” dedi.
Bakan, kameralar üzerine yüz tanıma sisteminin de entegre edileceğini vurguladı.
“Düzenleme sonrası çakarlı araç sayısı yüzde 80 azalmış”
Yasa dışı çakar araçlarla ilgili toplumda büyük bir tepki olduğunu belirten Yerlikaya, “Eski cezası 6 bin 439 liraydı. Trafik Kanunu’nun 26. maddesinde yaptığımız değişiklikle bu ceza 138 bin liraya çıkarıldı. 30 gün ehliyetine el koyuyoruz, aracı da 30 gün trafikten men ediyoruz. İkincisinde ceza 276 bin lira oluyor ve bir yılda iki ve daha fazla olursa bu ceza uygulanacak. Bu durumda, ehliyet 60 gün alınıyor, araç da 60 gün trafikten men ediyor.” sözlerine yer verdi.
2023-2024 döneminde 100 bin 249 çakar araç denetlediğini belirten Yerlikaya, denetimlerin yüzde 266 arttığını ve önceki yıl 6 bin 79 kişiye yazılan 6 bin 439 lira cezanın, yeni düzenlemeyle birlikte 1.203’e düştüğünü açıkladı. “Düzenleme sonrası çakarlı araç sayısı yüzde 80 azalmış durumda. Yıl sonuna kadar bu oranın yüzde 90’ı geçeceğini düşünüyorum.” şeklinde ekledi.
Kamu ve özel ayrımı olmaksızın yasa dışı çakar kullanan herkes hakkında cezai işlem uygulanacağını ifade eden Yerlikaya, hız ihlali nedeniyle günde ortalama 10 kişinin hayatını kaybettiğini ve şerit izleme, geçiş önceliği kurallarına uymama ile kırmızı ışık ihlallerinin en fazla can kaybına sebep olan hatalar olduğunu bildirdi.
Trafikteki can kayıplarının yüzde 84’ünün bu dört sebeple meydana geldiğine dikkat çeken Yerlikaya, her üç günde bir vatandaşın kırmızı ışık ihlali nedeniyle hayatını kaybettiğini söyledi.
2024 yılındaki ölümlü kazaların her iki kural hatasından birinin hız ihlali nedeniyle olduğunu aktaran Yerlikaya, “Hız ihlali, geçen yıl ölümlü kazalardaki toplam kural hatalarının yüzde 47’sini oluşturuyor. Ölenlerin yarısı hız ihlalinden hayatını kaybediyor.” diye de ekledi.
“1356 kişi okul ve hastane önünde ölmüş”
2023-2024 döneminde hız ihlallerine ilişkin 3,5 milyon kişiye işlem yapıldığını belirten Yerlikaya, buna rağmen hız kusuru verilen kazaların sayısının yüzde 14 arttığını belirtti. TÜİK verilerine göre son 10 yılda ölümlü ve yaralamalı kazaların yüzde 79’unun yerleşim yerinde gerçekleştiğini hatırlattı.
“Bu da demektir ki, ölümlü beş kazadan dördü şehir içinde gerçekleşiyor. Yerleşim yerinde hız kaynaklı kazalarda 2019-2024 yılları arasında 12 bin 140 can kaybı yaşandı. Okul ve hastane önlerinde 1356 kişi hayatını kaybetti. Bu süre zarfında okul ve hastaneler etrafında toplam 723 yaya yaşamını yitirdi. Bu kayıpların 169’u 0-17 yaş aralığındaki çocuklardı. Aynı dönemde 50 kilometre hız limiti olan yerlerde 7 bin 689 can kaybı yaşandı ve bunların yarısı yayalara çarpma nedeniyle oldu.” dedi.
Yerlikaya, 2019-2024 yıllarında yerleşim yerinde 12 bin 140, şehirler arasında ise 6 bin 590 kişinin kazalarda hayatını kaybettiğini ifade etti.
Ters yönde araç kullanma cezası yeniden düzenlendi
Hız ihlalleri ile ilgili yapılan düzenlemeler hakkında detayları paylaşan Yerlikaya, “Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre hızdaki her bir kilometrelik artış ölüm riskini yüzde 4 artırıyor. Böylelikle yeni düzenlemeyle, hız limiti 30 kilometre olan bir okul önünde 36’ya kadar tolerans uygulayacağız. 36’dan 40’a çıkıldığında 2 bin lira ceza uygulanacak.” şeklinde sözlerine devam etti.
Yerlikaya, 30 kilometre hız limiti olan bir yerde 76 ile yakalanılması durumunda 20 bin lira ceza alacağını, 30 gün süreyle ehliyetinin alınacağını, 56-65 kilometre hız aşımında 25 bin lira ceza ve 60 gün ehliyetinin alındığını, 66 kilometre üzeri olduğunda ise 30 bin lira ceza ve 90 gün ehliyetine el konulacağını aktardı.
Bunu takip eden bir yıl içerisinde bu kuralların 5 kez ihlal edilmesi durumunda psikoteknik değerlendirme ve psikiyatri muayenesi gerekeceği belirtildi. Yerleşim yerlerinde yeni nesil tripotlu radarların yanı sıra araç içindeki seyyar radarlarla daha fazla denetim yapılacağının bilgisini verdi.
Yeni mobil uygulama ile vatandaşların radar bölgelerini görebileceğini ve amacın ceza yazmaktan ziyade can kaybı yaşamamak olduğunu ifade etti.
Yerlikaya, şerit izleme kurallarına uymamanın cezasının 5 bin lira, ağır taşıtlarda ise 10 bin lira olduğunu belirtti. Ters yönde araç kullanma cezasının önceki kanunda tek bir cezadan ibaret olduğunu ifade eden Yerlikaya, “Bu durumu yolların riskine göre yeniden düzenledik. Tek yönlü yollarda tüm araçlar için 10 bin lira ceza vereceğiz. Yerleşim yeri bölünmüş yolda 20 bin lira, şehir dışı bölünmüş yolda ve otoyollarda 90 bin lira ceza uygulanacak, ehliyet 60 gün süreyle alınacak ve aracın 60 gün trafikten men edilecektir.” dedi.
Makas atma eylemi için 90 bin lira ceza ve 60 gün ehliyetine el konulacağını kaydeden Yerlikaya, “Göreceksiniz, bu durum kesinlikle bitecek.” diyerek sözlerini tamamladı.
Geçiş önceliği ve kavşak kuralları ihlalinde mevcut para cezasının 993 lira olduğunu hatırlatan Yerlikaya, ambulans ve itfaiye araçlarına yol verilmediği takdirde 46 bin lira para cezası, 30 gün süreyle ehliyet geri alma ve trafikten men cezası uygulanacağını bildirdi. Diğer geçiş üstünlüğü olan araçlara yol verilmemesi halinde ise 15 bin lira ceza uygulanacağını duyurdu. Kavşaklarda geçiş hakkı kurallarına uyulmaması durumunda 5 bin lira ceza alınacağını aktardı.
Kırmızı ışık ihlalleri konusunda mevcut cezanın 2 bin 167 lira olduğunu belirten Yerlikaya, ilk ihlalde 5 bin, ikincide 10 bin, üçüncüsünde 15 bin lira para cezası uygulanacağını söyledi. Dördüncü ihlalde 20 bin lira ceza ve 60 gün ehliyet geri alma, beşincisinde 30 bin lira ve 90 gün süreyle ehliyet geri alma, altıncısında ise 80 bin lira ceza ve psikoteknik değerlendirme ile uzman muayenesinin yapılabileceği bilgisini verdi.
Taksi konusunu gündeme getiren Yerlikaya, taksimetre kullanmamanın veya açmamanın cezasının 46 bin lira olduğunu ve aracın eksiklikleri giderilinceye kadar trafikten men edileceğini bildirdi.
Takograf cihazı kullanmamanın cezasının 75 bin lira olacağını ve eksiklik giderilene kadar aracın trafikten men edileceğinin altını çizen Yerlikaya, usulsüz sürücü kartı kullanımında ise ilkinde 75 bin, tekrarında 150 bin lira ceza uygulanacağını söyledi. Araç sahibine de bu cezaların iki katı kadar ceza verileceğini belirtti.
Takograf cihazına müdahale durumunda ise ilkinde 185 bin lira, tekrarında 370 bin lira ceza uygulanacağını ve aracın 30 gün süreyle trafikten men edileceğini kaydetti.
Yerlikaya, trafik kazalarında motosiklet sürücülerinin kusurlu olduğu verisine de değinerek, kask ve koruyucu gözlük kullanmayan sürücü ve yolculara uygulanacak ceza hakkında bilgi verdi. İlk ihlal için 2 bin 500, ikincisi için 5 bin, üçüncüsü ve sonrası için 10 bin lira ceza verileceğini bildirdi.
Yeni düzenlemede 15 yaşından küçük çocukların koruyucu ekipman kullanmasını sağlamamanın cezasının 5 bin lira olacağını vurgulayan Yerlikaya, akrobatik hareketler yapmak için 46 bin lira ceza, 60 gün sürücü belgesinin geri alınması ve 60 gün trafikten men cezası uygulanabileceğini, akan trafikte yarış yapmanın da 46 bin lira ceza ve 2 yıl süreyle sürücü belgesinin geri alınmasıyla sonuçlanacağını ifade etti.
Alkol veya uyuşturucu etkisinde araç kullanma cezası hakkında bilgi veren Bakan Yerlikaya, “İlkinde 25 bin lira ceza, 6 ay süreyle sürücü belgesinin geri alınması, ikincisinde 50 bin lira ceza ve 2 yıl süreyle sürücü belgesinin geri alınması, üçüncüsü ve daha fazlasında ise 150 bin lira ceza ve 5 yıl süreyle sürücü belgesinin geri alınması uygulanacaktır.” dedi.
Uyuşturucu etkisinde araç kullanma durumunda 150 bin lira ceza ve sürücü belgesi iptali yapılacağını kaydeden Yerlikaya, alkol ve uyuşturucu ölçümü yaptırmama halinde de 150 bin lira ceza ve 5 yıl süreyle sürücü belgesi iptali uygulanacağını belirtti.
“Dur ihtarına uymama” konusunu da ele alan Yerlikaya, “Bu, beni en çok üzen kural ihlali. Son 6 yılda bu sebepten 29 can kaybımız var, 9 şehit polis memurumuz ve 16 gazimiz var. Sadece durmamız gerekiyor.” dedi.
Dur ihtarına uymamanın mevcut cezasının 2 bin 167 lira olduğunu hatırlatan Bakan, ihtara uymayıp kaçanların 200 bin lira ceza alacaklarını ve 60 gün süreyle sürücü belgesinin geri alınacağını açıkladı.
Sürücü belgesiz araç kullanmanın cezasının 40 bin lira olduğunu belirten Yerlikaya, süresi geçici olarak geri alınmış ya da iptal edilmişken araç kullanmanın 200 bin lira ceza ile sonuçlanacağını aktardı.
Drift yapma eylemi için belirlenen 46 bin liralık cezanın riskli olduğundan dolayı 140 bin lira olarak belirlendiğini ifade eden Yerlikaya, “Bu durumda 60 gün süreyle ehliyetine ve aracına el koyacağız. Geriye doğru 5 yıl içinde bunu ikinci kez yapan kişiler ehliyetiyle vedalaşmak zorunda kalacak.” dedi.
Kaza yerini terk etme durumuna da dikkat çeken Yerlikaya, “Bu durumda kişi genellikle aşırı stres altında bulunuyor. Diğer kaza sakinleri üzülerek saldırıyor olabilir ve kişi bu durumdan kaçışa geçiyorsa zorunluluk hali devreye giriyor. Fakat bu hali dışında kaza yerini terk etmenin cezası 46 bin lira, 2 yıl süreyle sürücü belgesi geri alma ve 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası uygulanacak.” bilgisini paylaştı.
Yeni düzenlemeler arasında sosyal medyada trafik kuralı ihlalini paylaşıp övmenin cezasının 25 bin lira idari para cezası olduğunu da ekledi.
Göç yönetimi
Göç yönetimi konusuna değinen Yerlikaya, “9 Aralık’tan itibaren gönüllü, güvenli, onurlu ve düzenli geri dönüş yapan Suriyelilerin sayısı 250 bini geçti. Türkiye’de bulunan geçici koruma altındaki Suriyeli sayısı 2 milyon 711 bin 170. 2016’dan beri gönüllü olarak giden Suriyeli muhacirlerinin sayısı ise 1 milyonu aştı. Bu dönemde 250 bin mevcut geri dönüş gerçekleştirildi.” ifadelerini kullandı.
Türkiye’de toplam 3 milyon 988 bin 257 yabancı bulunduğunu, bunlardan 2 milyon 711 bin 170’inin geçici koruma, 1 milyon 104 bin 385’inin ikamet izni ve 172 bin 602’sinin ise uluslararası koruma altında olduğunu belirtti.
