Usta şair Nazım Hikmet Ran, vefatının 62. yılı dolayısıyla anılıyor. “Rüzgara Karşı Yürüyen Adam” şiirinin “Rüzgara karşı yürüyorum/Yamalı caddelerinde bu şehrin” dizeleriyle akıllarda yer eden Nazım Hikmet’in doğum tarihi konusunda farklı kaynaklar, onu Ocak 1902 veya Kasım 1901’de Selanik’te dünyaya gelmiş olarak gösteriyor.
Asıl adı Mehmet Nazım olan şair, “Nazım Hikmet” adıyla tanınmakta ve sonradan Ran soyadını almıştır. Anne tarafından Polonya kökenli bir aileden gelen şair, Türkiye’de uzak kaldığı yıllarda “Borzeçky” soyadını da kullanmıştır.
İLK ŞİİRİNİ 13 YAŞINDAYKEN YAZDI
Nazım Hikmet, şiir yazmaya nasıl başladığına dair verdiği bir açıklamada 1902’de, dedesi ve annesi gibi sanata ilgi duyan bir ailede büyüdüğünden bahsetmiştir. İlk şiirini 13 yaşındayken yazdığını belirten şair, bu şiirin bir yangını anlattığını ifade etmiştir. Ailesi onun bu yeteneğini fark ederek onu yüreklendirmiş, 15 yaşında Bahriye okuluna göndermiştir.
Bahriye okulunda şairler grubuna katılan Nazım, ünlü şair Yahya Kemal’den ders alarak şiir yazma yeteneğini geliştirmiştir. 16 yaşında “Servilikler” adlı şiirinin yayımlanmasıyla dikkat çekmiş ve artık yazdıkları ciddiyetle değerlendirilmeye başlanmıştır.
BAHRİYE MEKTEBİ’NI TERCİH ETTİ
İlkokul eğitimini Göztepe Taş Mektep’te tamamlayan Nazım, mekteb-i sultaniyi bırakmak zorunda kalmış; dedesinin etkisiyle 1917’de Bahriye Mektebi’ne kaydolmuştur. Yazdığı “Bir Bahriyelinin Ağzından” şiiri, Bahriye Nazırı Cemal Paşa’nın dikkatini çekmiş ve bu sayede Heybeliada Bahriye Mektebi’nden mezun olmuştur.
Deniz subayı olarak staj yaptığı dönemde sağlık sorunları nedeniyle 1921’de askerlikten ayrılmak zorunda kalmış; ancak bu sıralarda da edebiyatla ilgisini sürdürmüştür. Yahya Kemal’e şiirlerini sunarak görüşlerini almış, bu süreç onu daha da motive etmiştir.
İLK DÖNEMLERİNDE “HECECİ” ŞAİRLERLE ANILDI
1920 yılında Alemdar gazetesinin düzenlediği yarışmada birincilik ödülünü kazanarak şairlik kariyerinin güçlü temellerini atmaya başlamıştır. O dönem içinde İstanbul işgali sırasında vatan sevgisini dile getiren şiirler kaleme almış, 1921’de Milli Mücadele’ye katılmak amacıyla gizlice Anadolu’ya geçiş yapmıştır. Burada geçirdiği zaman, siyasi görüşlerinin şekillenmesine zemin hazırlamıştır.
MOSKOVA YOLCULUĞU SIRASINDA SERBEST ŞİİRLER YAZDI
Batum’da duyduğu Rusça şiirlerden etkilenen Nazım Hikmet, serbest ölçüye geçiş yaparak yeni bir şiir dili geliştirmeye başlamıştır. 1923’te “Yeni Hayat” ve “Aydınlık” dergilerine gönderdiği şiirler, onun edebiyatındaki yenilikçi yönünü gözler önüne sermiştir.
Moskova’ya dönmesinin ardından, 1927’de “Güneşi İçenlerin Türküsü” adlı ilk şiir kitabını yayımlayarak adını duyurmaya devam etmiştir. Ancak, Türkiye’ye dönerken yakalanması üzerine; tutuklanmış ve edebi kariyerinde önemli engellerle karşılaşmıştır.
TOPLUMCU BİR SANAT ANLAYIŞINI BENİMSEDİ
Nazım Hikmet, “sanat sanat için değildir” sözüyle sosyalist bir yaklaşımı benimsediğini ifade etmiştir. “835 Satır” adlı şiiri yayımlandığında dikkatleri üzerine çekerken, hapishane hayatı sonrasında 1939’da “Memleketimden İnsan Manzaraları” eserini yazmaya başlamıştır.
Dedesi ile olan bağlantısını ve geleneklerini korurken, sanatını da toplumsal değişimle harmanlamayı hedeflemiştir. 1950’de serbest kaldıktan sonra dünyanın çeşitli yerlerinde barış mücadelesine katılmış ve eserleri uluslararası çapta ses getirmiştir.
NAZIM HİKMET, SÜREKLİ DEĞİŞİMİN ŞAİRİDİR
Nazım Hikmet’in yaşamı boyunca edebiyat dünyasında hem takdir edilip hem de eleştirildiği bir dönemçi olmuştur. Değişime açık kişiliği, onu daima yenilik peşinde koşmaya yönlendirmiştir. Yazar Mehmet Solak, onun bu sürekli değişim ve arayış içindeki karakterine değinerek, kendisinin hayata dair tüm duyguları ve deneyimleri eserlerine yansıttığını ifade etmiştir.
2002 yılı, UNESCO tarafından “Nazım Yılı” ilan edilmiştir. Nazım Hikmet, 2009’da yeniden Türk vatandaşlığına kabul edilmiştir. Eserleri pek çok dile çevrilen şair, 3 Haziran 1963’te Moskova’da yaşamını yitirmiştir. 22 tiyatro eseri ve birçok şiiri, Türkiye başta olmak üzere dünya genelinde çeşitli dillerde sahnelenmiş ve bestelenmiştir.
