Gizlilik öncelikli yapısıyla dikkat çeken Telegram, hızlı mesajlaşma alanında öncü uygulamalardan biri olarak konumlanıyor. Ancak, bu platform yalnızca mesajlaşma ile sınırlı kalmayarak, sunduğu belirli düzeyde anonimlik ve grup yönetimi kolaylıkları sayesinde yasa dışı içerikler barındıran birçok oluşum için “güvenli bir liman” haline gelmektedir.
Özellikle telif hakkı ihlaline tabi dizi, film, ücretli yazılımlar ve e-kitap gibi içeriklerin ücretsiz paylaşıldığı gruplar Telegram üzerinde hızla yayılmakta, bu grupların üye sayıları binlere ulaşmaktadır.
Üyeler, bu gruplarda telifli dizi ve filmlere yasal abonelik ücretlerini ödemeden, internet bağlantıları aracılığıyla veya doğrudan indirme linkleri ile erişim sağlamaktadır.
Benzer bir durum, genellikle ücretli olan ders kaynakları, akademik yayınlar ve popüler e-kitaplar için de geçerlidir; bu tür içerikler de yasa dışı yollarla bu platformlar üzerinden temin edilmektedir.
Grupların yöneticileri, yasa dışı içerik paylaşımını sürdürürken, Telegram’ın kendi reklam platformu ile çeşitli aracı sitelerden veya doğrudan aldıkları sponsor içeriklerden önemli miktarda reklam geliri elde etmektedir. Bu gelir, yasa dışı faaliyetlerin sürdürülmesinin önemli motivasyonlarından biri haline gelmektedir.
Reklam nasıl veriliyor?
Reklam verilmesi için grubun en az bin üye barındırması gerekiyor. Telegram, kendi resmi reklam platformunda kullanıcıların kişisel verilerini (sohbet içerikleri, kişi listesi vb.) reklam hedeflemesi için kullanmadığını belirtmektedir.
Bunun yerine, hedefleme reklamın gösterileceği kanalların konu başlığı ve diline göre gerçekleştirilmektedir. Örneğin, bir turizm firması, reklamını ‘seyahat’ konulu Türkçe kanallarda yayımlama şansına sahip olmaktadır.
Telegram’ın resmi reklam platformundaki ödemeler ise, şirketin geliştirdiği blokzincir ağı olan TON (The Open Network) ve bu ağın kripto parası Toncoin aracılığıyla yapılmaktadır.
Resmi platform dışında, reklam vermenin bir diğer yaygın yolu, grup sahipleriyle doğrudan iletişim kurmak veya çeşitli aracı platformları kullanmaktır. Bu aracı platformlar, çok sayıda Telegram kanalını listeleyerek reklam verenlerin bütçelerine ve hedef kitlelerine uygun kanalları bulmalarını sağlamaktadır.
Reklamlar yasa dışı faaliyetleri nasıl finanse ediyor?
Telif hakkı ihlali yapan ve içerik paylaşan grup sahipleri, reklam alarak kazanç elde ettiklerinde bu kazanımları riske atmamak için sürekli içerik paylaşımında bulunmaktadır.
Aynı zamanda grup sahipleri, gruplarının yasal mercilerce kapatılma tehlikesine karşı yedek gruplar oluşturarak, olası bir engelleme durumunda kitlelerini hızla yeni platformlara taşıyarak yasa dışı gelir kaynaklarını korumaya çalışmaktadırlar.
Reklam ajansları ve bireysel reklam verenler, bu tür gruplara farkında olmadan veya bilerek reklam vermeye devam ettikçe sisteme yeni aktörler dahil olmaktadır. Bu durum, benzer nitelikte grupların artmasına zemin hazırlamaktadır.
Hukuki boyut
Dünya genelinde durumu ve olası sonuçları değerlendiren Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekan Yardımcısı Dr. Öğretim Üyesi Mehmet Çoğalan, AA muhabirine verdiği demeçte, “Eğer bir reklam ajansı ya da reklam veren kuruluş, yasa dışı faaliyet yürüten bir gruba bilerek ve isteyerek para öderse, o grubun yasa dışı faaliyetinin devam etmesine katkı sağlamış olur ve bu durum cezai, hukuki, idari yaptırımlara yol açar.” şeklinde açıklamada bulundu.
Telegram üzerindeki telif hakkı ihlali yapan grup sayısındaki artışa dikkat çeken Çoğalan, “Bir eseri eser sahibinin izni olmadan yayınlamak ve çoğaltmak, 1 ile 5 yıl arasında hapis cezası ve adli para cezası ile sonuçlanabilir.” ifadelerini kullandı.
“Kontrol ve denetimin daha fazla olması lazım”
Telegram’ın kullanıcılara sunduğu gizlilik yeteneklerini anımsatan Çoğalan, “Anonimlik, cezai, hukuki ve idari sorumlulukları ortadan kaldırmaz. Yani anonimsiniz diye ceza almayacağınız anlamına gelmiyor.” şeklinde belirtti.
Reklam veren şirketlerin markalarının yasa dışı gruplarda görünmesinin itibar kaybına yol açabileceğine de dikkat çeken Çoğalan, marka sahiplerinin yıllarını harcayarak inşa ettikleri itibarlarının bu tür platformlarda zedelenmesini istemeyeceklerini vurguladı.
Yasa dışı faaliyetlerin önlenmesi için alınması gereken önlemlerle ilgili görüşlerini paylaşan Çoğalan, şunları ifade etti: “Yasal düzenlemelerimiz mevcut, ancak denetim ve kontrolün artırılması gerekmekte. Bu denetim, devlet tarafından ve sosyal medya platformları aracılığıyla yapılmalıdır.”
Reklam ajanslarının, istemeden bile olsa yasa dışı bir platformda reklamlarının yayımlandığını fark ettikleri anda toplumsal sorumluluk ve etik bir anlayışla bu durumdan vazgeçmeleri gerektiğini kaydeden Çoğalan, dolaylı desteklerin bile yasa dışı grupların faaliyetlerini sürdürmesine olanak tanıdığını belirtti.
Mehmet Çoğalan, yasa dışı faaliyetlerin azalmasını ve temiz sosyal medya platformlarına en kısa sürede ulaşılmasını umduğunu dile getirdi.
Türkiye istatistikleri
Sosyal medya analiz platformlarının verilerine göre, Türkiye’de Telegram uygulaması 9,8 milyon kez indirildi ve 55 bin 961 Telegram grubu oluşturulmuştur.
Bu gruplar arasında en yüksek üye sayısına ulaşanlar, genellikle yasa dışı bahis, bahis tahminleri, müstehcen içerikler, borsa ve kripto para ile telif hakkı ihlali yapılan içerikleri içeren kanallardır.
Ayrıca, popüler sosyal medya platformlarında Telegram grup bağlantılarının yaygın bir biçimde paylaşılması ile kullanıcıların bu yasa dışı içeriklere yönlendirilmeye devam ettiği gözlemlenmektedir.
