İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) liderliğindeki Avrupa Birliği destekli Technological Wellness Among Young People (TECHWELL) Projesi çerçevesinde, Türkiye, Fransa ve İtalya’dan bilim insanları gençlerde teknoloji bağımlılığına yönelik kapsamlı bir araştırma başlattı.
Bu araştırma kapsamında, yaklaşık 1000 öğrenci, 400 öğretmen ve 400 veli ile Türkiye, İtalya ve Fransa’da detaylı saha çalışmaları gerçekleştirildi.
Elde edilen veriler doğrultusunda, ergenlerin %91’inin teknolojiyi ebeveyn denetimi olmadan kullandığı belirlendi. Ayrıca, 10 yaşından önce akıllı telefon kullanmaya başlayan bireylerin, 13 yaşından sonra bu alışkanlığı edinenlere göre bağımlılık riski açısından iki kat daha fazla tehdit altında oldukları gözlemlendi.
İTÜ İşletme Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Adnan Veysel Ertemel, bu çalışmanın temellerinin yaklaşık 10 yıl önce yayımladığı “Dijital Çağda İllüzyonel Pazarlama” kitabına dayandığını ifade etti.
Dijital platformların aslında nötr olmadığını, kullanıcıların ekran başında daha fazla süre geçirmesi için çeşitli tekniklerin uygulandığını aktaran Ertemel, kanca tekniği gibi yöntemlerin bu durumu tetiklediğini vurguladı.
Doç. Dr. Ertemel, 2019-2020 yıllarında yaklaşık 2000 öğrenciye yönelik düzenledikleri eğitimlerle gençlere teknolojiyi daha bilinçli kullanma yollarını sunduklarını ve çalışmaların akademik yayınlarla desteklendiğini belirtti.
“TECHWELL” projesinde İTÜ’nün yanı sıra İstanbul Valiliği, Padova Üniversitesi ve UPEC Üniversitesi’nin de aralarında bulunduğu toplam 7 ortakla birlikte çalıştıklarını söyleyen Ertemel, projenin 15-17 yaş aralığındaki gençlerin teknoloji kullanım alışkanlıklarını değiştirmeye yönelik uygulamalı eğitimleri içerdiğine dikkat çekti.
Saha araştırmalarında önemli bulgular elde ettiklerine değinen Ertemel, “Ergenlerin teknolojiyi kullanma yaşı ne kadar erken olursa, problemli telefon kullanımı o kadar artıyor. Örneğin, 10 yaşından önce akıllı telefon kullanmaya başlayanlar, 13 yaşından sonra başlayanlara göre bağımlılık riski açısından iki kat daha fazla tehlike altında. Çalışmada, ergenlerin %91’inin teknolojiyi ebeveyn denetimi olmadan kullandığı belirlendi. Ayrıca, %82’de problemli telefon kullanımı tespit edilirken, bu durumun bağımlılık düzeyine ulaşma oranı ise %20-21 civarında.” şeklinde konuştu.
Araştırmada, cinsiyete göre dijital bağımlılık türlerinin farklılık gösterdiğine dikkat çeken Ertemel, kız öğrencilerde sosyal medya bağımlılığına, erkek öğrencilerde ise dijital oyun bağımlılığının daha yaygın olduğunu belirtti. Ayrıca, “Gelişmeleri Kaçırma Korkusu (GKK)” olarak bilinen FOMO’nun kızlar arasında daha sık görüldüğünü ifade etti.
Fransa’da bazı yasal düzenlemelerin mevcut olmasına rağmen dijital bağımlılık sorununun kıdemli bir düzeyde devam ettiğini aktaran Ertemel, düzenlemelerin tek başına yeterli olmadığını vurguladı. Dijital bağımlılığın öğrencilerin akademik başarıları üzerinde olumsuz etkiler yarattığını, akıllı telefon bağımlılığının ergenlerin ders başarılarını doğrudan etkilediğini bildirdi.
“Telefon kullanıcılarının yarısı 30 dakikada bir telefonunu kontrol ediyor”
Doç. Dr. Ertemel, 2021 yılında 6-15 yaş grubunda dijital teknoloji kullanım oranının %82 iken 2024’te bunun %92’ye çıktığını ifade etti. Ayrıca, telefon kullanıcılarının neredeyse yarısının 30 dakikada bir telefonunu kontrol ettiğini dile getirdi. 15-17 yaş grubu lise öğrencilerine yönelik yapılan araştırmaya göre, gençlerin %81,4’ü problemli akıllı telefon kullanımı belirtileri gösteriyor ve %20’lik dilimi yüksek bağımlılık olarak değerlendirilebilecek risk grubunda yer alıyor.
Projenin bir yıllık bir süresi kaldığı ve pilot eğitimlerle başlayacak uygulamaların geri bildirimlere göre geliştirileceği belirtildi. Projenin tüm çıktıları ve eğitim materyallerinin TECHWELL’in internet sitesi aracılığıyla daha geniş kitlelere ulaştırılacağı ifade edildi.
