ABD ve İsrail’in İran’daki nükleer tesislere yönelik düzenlediği saldırılar, zenginleştirilmiş uranyumun akıbeti hakkında yeni bir tartışma başlattı. Bu saldırılarda, uranyumun bir kısmının enkaz altında kalıp kalmadığı veya gizlice başka yerlere taşınıp taşınmadığı merak konusu oldu.
Geçtiğimiz hafta sonu İran’ın önemli üç nükleer tesisi –Fordo, Natanz ve İsfahan– hedef alındı. ABD Başkanı Donald Trump, bu tesislerin “yerle bir edildiğini” öne sürdü. Ancak İran’ın nükleer programını denetleyen Birleşmiş Milletler’e bağlı Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA), Fordo’daki hasarın boyutunun hala netlik kazanmadığını açıkladı. Fordo, zenginleştirilmiş uranyumun büyük kısmının üretildiği dağlık bir alan içinde yer alan bir tesis olarak biliniyor. UAEA Başkanı Rafael Grossi, Fordo’daki santrifüjlerin ciddi zarar görmüş olabileceğini dile getirdi. Bununla birlikte, İran’ın 9 tonluk zenginleştirilmiş uranyum stokunun, 400 kilogramdan fazlasının silah kalitesine yakın seviyede olduğu belirtildi; ancak bu stokun yok olup olmadığı hakkında kesin bir bilgi bulunmuyor.
“İZİNİ SÜRMEK YILLAR ALABİLİR”
Reuters, İran’ın nükleer programını denetleyen uzmanlarla yaptığı görüşmelerde, saldırının bazı uranyum stoklarının kaybı için uygun bir örtü sağlayabileceği sonucuna ulaştı. UAEA’nın eski başmüfettişi Olli Heinonen, olay sonrası ortaya çıkabilecek durumu, hasar gören binalardan malzeme çıkarılması ve çeşitli analizler gibi karmaşık süreçlerin gerektiği bir durum olarak nitelendirdi. “Bazı malzemeler erişilemez olabilir, enkaz altında dağılmış ya da bombalama sırasında kaybolmuş olabilir” diye ekledi.
KÜÇÜK BİR KISMININ KAYBOLMASI BİLE TEHDİT
UAEA’nın verilerine göre, İran’ın yüzde 60 saflığa kadar zenginleştirilmiş 400 kg’dan fazla uranyumu, daha fazla zenginleştirilmesi halinde dokuz nükleer bomba üretmeye yetecek miktarda bir malzeme sunuyor. Bu miktarın sadece küçük bir kısmının bile kaybolması, Batılı güçler için ciddi bir risk oluşturuyor. Grossi, İran’ın ilk saldırı gerçekleşmeden önce nükleer ekipman ve malzemelerini koruma tedbirleri aldığını belirtti; detay verilmemekle birlikte, bu durum bazı malzemelerin taşınmış olabileceğine dair bir ipucu taşıyor.
“SALDIRIYI ÖNCEDEN BİLİYOR GİBİYDİLER”
Batılı bir diplomat, Fordo’daki önemli miktarda zenginleştirilmiş uranyumun saldırıdan günler önce taşındığına dair izlenimlere dikkat çekerek, “sanki saldırıyı önceden biliyorlarmış gibi” ifadesini kullandı. Ayrıca, saldırı öncesinde Fordo çevresinde tespit edilen kamyonlar da bu uranyumun taşınmış olabileceğine dair şüpheleri artırdı. Ancak, ABD Savunma Bakanı Pete Hegseth, bu konuyla ilgili herhangi bir istihbarat bulunmadığını aktardı.
YENİ VE GİZLİ BİR TESİS OLABİLİR
UAEA, İran’ın kendilerine bildirilmemiş alanlarda ek santrifüjler depoladığını da belirtti. Bu durum, yeni veya gizli bir zenginleştirme tesisinin kurulma olasılığını gündeme getiriyor. Ajans, İsrail’in hava saldırıları başladığından bu yana İran’da denetim gerçekleştiremediğini ifade etti. Grossi, bombalanan tesislerdeki şartların tehlikeli olduğunu ve buralardaki çalışmaların zaman alacağını vurgulayarak, “Enkaz var, patlamamış mühimmat olabilir.” dedi.
