Türkiye, iklim değişikliğiyle mücadelede önemli bir adım atarak yeşil büyüme vizyonu ve net sıfır emisyon hedefi doğrultusunda yeni bir kanun kabul etti. Bu düzenleme, sera gazı emisyonlarının azaltılması ile iklim değişikliğine uyum faaliyetlerini kapsayan strateji ve uygulama çerçevesini belirliyor. Ayrıca, bu çerçeve, gelir politikaları, izin ve denetim mekanizmaları ile yasal ve kurumsal altyapının usul ve esaslarını içeriyor.
Yasada “Adil geçiş”, “Birincil piyasa”, “Denkleştirme”, “Emisyon Ticaret Sistemi (ETS)”, “Gömülü sera gazı emisyonları” ve “Gönüllü karbon piyasaları” gibi kavramlara yer veriliyor. Böylelikle, iklim değişikliği ile mücadelenin temel prensipleri net bir şekilde ortaya konmuş oluyor.
Kanun, Türkiye’nin iklim değişikliği ile mücadelesinde “ortak fakat farklılaştırılmış sorumluluklar ve göreceli kabiliyetler” ilkesine dayalı bir yaklaşım benimseyecek. Bu ilke çerçevesinde, toplumsal eşitlik, iklim adaleti, şeffaflık ve sürdürülebilirlik gibi prensipler ön plana çıkacak.
Kamu kurumları ve özel kişiler, kamu yararına yönelik tedbir ve düzenlemelere uyma yükümlülüğüne tabi olacak. Ulusal Katkı Beyanı ise, net sıfır emisyon hedefi doğrultusunda Türkiye’nin kalkınma stratejilerine özel koşulları göz önünde bulundurarak şekillendirilecek.
Sera gazı emisyonlarının azaltılması ve iklim değişikliğine uyum konularındaki gelişmeler, İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından yıllık olarak takip edilecek. Bu bağlamda, gerekli tedbirlerin alınması için kurumlar arası koordinasyon sağlanacak ve karbon fiyatlandırma mekanizmaları düzenlenecek.
İklim Değişikliği Başkanlığı, düzenleme kapsamındaki bilgilere erişim için gerekli gördüğü bilgi ve belgeleri, kamu kurumlarından ve özel sektörden talep edebilecek. Ayrıca, Başkanlık, ihtiyaç duyduğu verileri temin ettikten sonra, elde ettiği verileri diğer kurumlarla paylaşacak.
İklim değişikliği ile ilgili planlama ve uygulama faaliyetleri, yetkili kamu kurumları tarafından yürütülecek. Ayrıca, İklim Değişikliği Başkanlığı, iklim değişikliği ile ilişkili kayıpları önleme ve fırsatları değerlendirme konusunda uyum faaliyetleri gerçekleştirecek.
İklim Değişikliğiyle Mücadele Faaliyetleri
Kanunla belirlenen iklim değişikliğiyle mücadele faaliyetlerinin temel unsurları arasında sera gazı emisyonlarının azaltılması amacıyla yapılacak çalışmalar yer alacak. Ulusal Katkı Beyanında belirlenen hedefler doğrultusunda, ilgili kuruluşların emisyon azaltım faaliyetleri uygulamaları gerekecek.
İlgili kamu kurumları, orta ve uzun vadeli hedefler belirleyerek sera gazı emisyonlarını azaltmaya yönelik stratejiler geliştirecek ve uygulamaya koyacak. Bu süreçte, enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji kullanımının artırılması gibi somut hedeflere ulaşmak için gerekli tedbirler alınacak.
İklim Değişikliğine Uyum Faaliyetleri
İklim değişikliklerinden kaynaklanan olası kayıpları ve zararları minimize edecek uyum faaliyetleri, Ulusal Katkı Beyanına uygun olarak gerçekleştirilecek. Bu çalışmalar için ilgili kurumların görev ve sorumlulukları gözden geçirilecek.
Eko-sistemlerin korunması, deniz ve kara alanlarının yönetimi gibi konularda tedbirler alınacak. Ayrıca, sürdürülebilir tarım uygulama yöntemleri ve doğal kaynakların korunmasına yönelik planlama araçları geliştirilecek.
Planlama ve Uygulama
Kurumlar, iklim değişikliği ile ilgili plan, strateji ve eylem belgelerinde, yeşil büyüme ve net sıfır emisyon hedeflerini göz önünde bulundurarak çalışmalar yapacak. Ayrıca, yerel iklim değişikliği eylem planları vali koordinasyonunda hazırlanacak.
Yerel eylem planları, sera gazı emisyonlarının azaltımı ile iklim değişikliğine uyum amacıyla tüm paydaşların katılımıyla hazırlanacak ve onay için ilgili koordinasyon kuruluna sunulacak.
Finansal Araçlar
İklim değişikliği mücadelesine yönelik yapılacak yatırımlar için finansman kaynaklarının geliştirilmesi ve kullanılması esas olacak. Bu çerçevede, yeşil ve sürdürülebilir sermaye piyasalarının teşvik edilmesi gündeme gelecek.
Karbon Piyasası Kurulu, ETS kapsamındaki tahsisatların dağıtımıyla ilgili kararları alacak ve piyasada gerekli denetim faaliyetlerini yürütecek.
İklim Değişikliği Başkanlığı, emisyon ticareti süreçlerini yöneten piyasa işletmecisi ile iş birliği içinde hareket edecek ve piyasa denetimle ilgili kuralları belirleyecek.
İdari Para Cezaları
Kanunda belirtilen yükümlülüklere uymayanlar için idari para cezaları öngörülüyor. Bu kapsamda, sera gazı emisyonlarının takibine ilişkin raporları zamanında sunmayanlara 500 bin Türk lirasından 5 milyon Türk lirasına kadar ceza verilebilecek.
İdari para cezaları, tekrar eden durumlarda artırılarak uygulanacak. Ayrıca, yanlış bilgi veren veya yükümlülüğünü yerine getirmeyen işletmelere de ağır yaptırımlar gelecek.
Bu kapsamda her bir fiil için uygulanacak ceza miktarı 50 milyon Türk lirasını geçmeyecek. Ayrıca, çevre kanunu hükümlerine uyulup uyulmadığının denetimi de İklim Değişikliği Başkanlığına ait olacak.
TBMM Genel Kurulunda kabul edilen bu kanun, Türkiye’nin iklim değişikliği ile mücadelede atacağı önemli bir adım olarak öngörülmekte ve uluslararası standartlarla uyumlu bir yapı sunmaktadır.
