NASA, 2022’nin sonlarında hayata geçirdiği Çift Asteroid Yönlendirme Testi (DART) ile Dünya’yı tehdit eden gök cisimlerine karşı yenilikçi bir savunma yöntemi geliştirdiğini duyurmuştu. DART, Didymos isimli asteroidin uydusu Dimorphos’a saatte yaklaşık 22 bin 500 kilometre hızla çarparak bu gökcisminden sapmasını sağlamıştı. Böylelikle insanlık tarihinde bir ilke imza atılmış oldu.
Geçen üç yıl içinde çarpmanın sonuçlarına dair elde edilen yeni veriler, beklenmedik bulgular ortaya koydu.
UZAYA SAVRULAN PARÇALAR YENİ BİR DİNAMİK
Planetary Science Journal dergisinde geçen hafta yayımlanan bir araştırmaya göre, Maryland Üniversitesi liderliğindeki astronom ekibi, DART çarpmasının yalnızca asteroidi saptırmakla kalmadığını, aynı zamanda büyük miktarda kaya parçasını da uzaya savurduğunu belirledi. Bu kaya parçalarının bazıları, çarpan uzay aracının taşıdığı enerjinin üç katına kadar varan enerjiye sahip bulundu.
Araştırmanın başyazarı Tony Farnham, “Bir asteroidi yörüngesinden çıkarmayı başardık. DART’ın doğrudan etkisi bu değişimi tetikledi, ancak savrulan kayalar da neredeyse aynı büyüklükte ek bir itki oluşturdu” ifadesini kullandı.
Farnham, bu durumun gezegen koruma görevlerinde dikkate alınması gereken yeni fiziksel dinamikler yarattığını vurguladı.
Ayrıca, İtalyan Uzay Ajansı tarafından geliştirilen LICIACube adı verilen küçük bir uzay aracı, çarpma sonrası bölgeyi gözlemlemek için konuşlandırılmış ve Dimorphos’tan savrulan 104 kaya parçasını takip etmeyi başarmıştır. Bu parçaların çapları 20 santimetreden 3,6 metreye kadar değişiklik göstermektedir. Araştırmacılar, bu kayaların uzaya rastgele dağılmadığını fark ettiler.
Farnham, bu durumu, “Kaya parçalarının uzayda rastgele dağılmadığını gözlemledik. İki belirgin küme oluşturmuşlardı ve diğer bölgelerde neredeyse hiç materyal bulunmuyordu. Bu da burada henüz tam olarak anlamadığımız bir etkinin olduğunu gösteriyor” şeklinde açıkladı.
ÇARPIŞMADAN ÖNCE NE OLDU?
Araştırmacılar, DART uzay aracının üzerindeki güneş panellerinin, çarpışmadan hemen önce Atabaque ve Bodhran adlı iki büyük kayaya çarpma ihtimalinin bulunduğunu düşünüyorlar.
Maryland Üniversitesi’nden astronomi profesörü Jessica Sunshine, DART’ın yüzeyinde büyük kayalarla kaplı kaotik bir alana çarptığını, bunun da savrulan materyalin ipliksi ve dağınık bir yapı kazanmasına neden olduğunu ifade etti.
Avrupa Uzay Ajansı’nın 2026’da gerçekleştirmeyi planladığı Hera misyonu, Dimorphos ve çevresinin durumunu tekrar doğrudan gözlemleme fırsatı sunacak. Bu da bilim insanlarına daha net verilere ulaşma imkanı tanıyacak.
Sunshine, benzer görevlerin planlanmasında bu tür detayların kritik öneme sahip olduğunu belirtti: “Eğer üzerimize doğru gelen bir asteroidi belirli bir miktar saptırmamız gerekiyorsa, tüm bu ince ayrıntılar son derece önem taşıyor. Bunu bir kozmik bilardo oyunu gibi düşünebilirsiniz. Eğer tüm değişkenleri hesaba katmazsak, topu deliğe sokamayabiliriz.”
