Dışişleri Bakanlığı kaynaklarından alınan bilgilere göre, gerçekleşecek toplantıda, Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) Cumhurbaşkanı Ersin Tatar, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) Lideri Nikos Hristodulidis, Yunanistan Dışişleri Bakanı Yorgo Gerapetritis ve İngiltere’nin Avrupa, Amerika ve Denizaşırı Topraklardan Sorumlu Devlet Bakanı Stephen Doughty gibi önemli isimler yer alacak.
Türk tarafı, New York’ta gerçekleştirilecek bu toplantının, Ada’daki taraflar arasında işbirliği kültürü geliştirilmesine yönelik adımlar atılmasını sağlamasını umuyor. Bu çabaların, iki devlet arasında iyi komşuluk ilişkilerinin daha da güçlenmesine katkıda bulunacağı öngörülüyor.
Bakan Fidan, daha önce 17-18 Mart tarihlerinde İsviçre’nin Cenevre kentinde aynı formatta düzenlenen toplantıya katılmıştı.
Yapılan ve planlanan toplantılar, geçmiş müzakere süreçlerinin devamı veya yeni bir müzakere sürecinin başlangıcı niteliği taşımamaktadır.
Cenevre’deki “Kıbrıs Konulu Genişletilmiş Formatlı Gayri Resmi Toplantı”
Cenevre’de düzenlenen toplantıda, Kıbrıs meselesinin çözümüne yönelik ortak bir zemin bulunmadığına vurgu yapılmış, Guterres’in önerisiyle, Ada’daki iki halka fayda sağlayabilecek işbirliği alanlarının keşfi hedeflenmiştir.
Bu kapsamda liderler, yeni geçiş noktalarının açılması, Ada’daki mayınların temizlenmesi, çevre ve iklim değişikliği, Ara Bölge’de güneş enerjisinden elektrik üretimi, mezarlıkların restorasyonu ve gençlik konularında bir teknik komite oluşturulması gibi konularda mutabakata varmışlardır.
Gelinen aşamada, çevre ve iklim değişikliği, mezarlıkların restorasyonu ve gençlik konularında tatmin edici ilerleme kaydedilirken, yeni geçiş noktalarının açılması, mayınların temizlenmesi ve Ara Bölge’de güneş enerji üretimi konularında Rum tarafının uzlaşmaz tavrı nedeniyle ilerleme sağlanamamıştır.
Sürecin izlenmesini sağlamak ve New York’taki ikinci toplantının hazırlıklarını yürütmek amacıyla Guterres’in Kıbrıs Şahsi Temsilcisi Maria Angela Holguin Cuellar, Türkiye’nin onayıyla 2 Mayıs’ta göreve yeniden atanmış ve 12 Mayıs’ta göreve başlamıştır.
Cuellar, göreve başladıktan sonra 24-31 Mayıs ve 7-9 Temmuz tarihleri arasında Ada’yı ziyaret ederek liderlerle ikili, temsilcilerle ise üçlü görüşmeler gerçekleştirmiştir.
Cuellar, 2 Haziran’da İstanbul’da Bakan Fidan, 5 Haziran’da Yunanistan’da Gerapetritis, 1 Temmuz’da İngiltere’de Doughty ve 2 Temmuz’da Brüksel’de Avrupa Birliği (AB) Konseyi Başkanı Antonio Costa ile görüşmelerde bulunmuştur.
Cenevre öncesi süreç
Ocak 2024’te Cuellar’ın Guterres’in Kıbrıs Şahsi Temsilcisi olarak atamasının ardından, görev tanımı Ada’daki iki taraf arasında yeni resmi çözüm müzakereleri başlatılıp başlatılamayacağının araştırılmasıyla kısıtlı tutulmuş, görev süresi de 6 ayla sınırlandırılmıştır.
Bu süreçte, Ada ve garantör ülkelerde (Türkiye, Yunanistan, İngiltere) temaslarda bulunan Cuellar, görev süresi sonunda (Temmuz 2024) Guterres’e içeriği gizli bir rapor sunmuştur.
Cuellar, görev süresi sona ermeden önce kamuoyuyla paylaştığı veda mektubunda, “geçmişte beklentileri karşılamayan çözümlerden uzaklaşmanın önemine” dikkat çekmiş ve “şimdi farklı düşünülmesi gerektiğini” vurgulamıştır.
Bu bağlamda, Guterres, KKTC Cumhurbaşkanı Tatar ile 28 Eylül 2024’te gerçekleştirdiği görüşmede, Tatar ve GKRY Lideri Hristodulidis’i New York’ta gayriresmi bir akşam yemeğinde bir araya getirmeyi önerdi.
Söz konusu yemekte, Tatar Kıbrıs Türk tarafının pozisyonunu bir kez daha dile getirmiş ve Ada’da iki ayrı devlet olduğu gerçeğini vurgulamıştır.
Akşam yemeğinin ardından BM Sözcülüğü tarafından yapılan açıklamada, taraflar arasında ortak bir zemin bulunmadığı resmi olarak ifade edilmiştir.
Ayrıca, Guterres’in ev sahipliğinde, Ada’daki iki liderin, anavatanların Dışişleri Bakanları ve İngiltere’nin daha düşük düzeyde katılımıyla bir “Genişletilmiş Formatlı Gayri Resmi Toplantı” gerçekleştirilmesi kararı alınmıştır. Bu toplantı 17-18 Mart tarihlerinde Cenevre’de yapılmıştır.
