Uzmanlar uzun süredir yapay zeka endüstrisinin büyük bir balon haline geldiğini ve bu aşırı iyimserliğin potansiyel olarak tehlikeli sonuçlar doğurabileceğini ifade ediyor. Son günlerde bu uyarılar daha da belirgin hale geldi.
Apollo Global Management’ın baş ekonomisti Torsten Slok, yapay zeka sektöründeki mevcut balonun, 1990’ların sonlarında yaşanan dot-com krizinden çok daha ciddi bir durum olduğunu dile getirdi.
Slok, “Bugünkü yapay zeka balonu ile 1990’lardaki balon arasındaki fark, S&P 500’deki en büyük 10 şirketin günümüzde çok daha fazla değerlenmiş olması,” ifadeleriyle durumu özetledi.
DOT-COM BALONU NEDİR?
Dot-com balonu, 1990’ların sonu ve 2000’lerin başında internet şirketlerinin aşırı değerlenmesi sonucu meydana gelen büyük bir finansal spekülasyon olarak tanımlanıyor. Bu terim, dönemin çoğu internet şirketinin “.com” uzantılı alan isimlerinden türetilmiştir.
1995-2000 yılları arasında yatırımcılar, internet teknolojilerinin potansiyeline olan aşırı güvenleriyle bu alandaki şirketlere önemli miktarda yatırım yaptı.
Yeni kurulan birçok internet şirketi, kâr elde etmeden milyarlarca dolarlık fon bulurken, sadece “.com” adıyla halka arz edilerek büyük piyasa değerlerine ulaşabiliyordu. Medya ve analistler de bu olumlu beklentileri destekleyerek durumu körüklemişti.
Bununla birlikte, birçok dot-com şirketi giderlerini gelirlerinden çok daha hızlı artırarak zarar ettikçe daha fazla yatırım topluyordu. Ancak bu şirketlerin vaat ettikleri kârlılığa ulaşamadığı ortaya çıkınca, yatırımcılar hisselerini hızla satmaya başladı.
Sonuç olarak, ABD teknoloji borsası NASDAQ, Mart 2000’de zirveye ulaştıktan sonra iki yıl içinde değerinin yaklaşık yüzde 80’ini kaybetti. Yüz milyarlarca dolarlık yatırım buharlaşırken, 2000-2002 döneminde ekonomik durgunluk meydana geldi. O dönemde birçok küçük şirket piyasadan silinmişken, Amazon gibi bazı markalar ise sonraki süreçte toparlanmayı başardı.
YAPAY ZEKADA KAZANÇLAR YERİNDE SAYIYOR
Slok’un yapay zeka şirketleri üzerine yaptığı analiz, S&P 500 endeksindeki en iyi performans gösteren 10 şirketin fiyat/kazanç (F/K) oranlarının 1990’ların seviyelerinin çok üstünde olduğunu ortaya koyuyor. Bu oran, bir şirketin hisse fiyatının kazancına oranla ne kadar yüksek olduğunu gösterirken, şirketlerin piyasa değerleri hızla artarken, gelirlerinin aynı hızda yükselmediğini gösteriyor.
Bu duruma yardımcı olan şirketler arasında yapay zeka çipleri üreten Nvidia’nın yanı sıra Microsoft, Apple, Amazon, Meta ve Alphabet (Google’ın ana şirketi) yer alıyor. Bu devler, milyarlarca dolarlık yapay zeka yatırımları yaparak endekste önemli bir pay edinmiş durumda.
Ancak analistler, bu yatırımların henüz kârlılığa dönüşmediği konusunda uyarıyor. Bazı teknoloji devlerinin harcamayı kısmaya başladıkları ve bu durumun gelirlerle giderler arasındaki açıklığı daha da artırdığı söyleniyor.
2023’TEN BERİ UYARI GELİYOR
Slok’un yaptığı bu açıklama yeni bir uyarı değil. Hatta 2023’te ChatGPT’nin piyasaya sunulmasının ilk aşamalarında bile birçok analist, “kanıtlanmamış teknolojilere aşırı yatırım” yapıldığına dikkat çekmişti.
Yapay zeka analisti Ed Zitron, durumu 2007’deki subprime mortgage (ipotek) krizine benzetiyor. Bu kriz, ABD konut piyasasını çökertmiş ve küresel ekonomik krize yol açmıştı.
Yılın başlarında, Çinli yapay zeka şirketi DeepSeek, daha az donanım gücüyle eğitilmiş bir sohbet botu geliştirdi. Bu bot, ChatGPT gibi modellerle rekabet edebiliyor. Bu durum, teknoloji hisselerinde 1 trilyon doların üzerinde bir değer kaybına neden olmuştu ve yapay zeka pazarındaki kırılganlığı gözler önüne sermişti.
GİDİŞAT NEREYE?
ChatGPT ve Google Gemini gibi araçlar dünya çapında önemli bir popülarite kazanmış olsa da, elde edilen gelirler hâlâ veri merkezlerine yapılan onca milyar dolarlık yatırımın gerisinde kalıyor.
Haziran ayında yayımlanan S&P Global araştırmasına göre, üretken yapay zeka pazarının 2029 yılına kadar 85 milyar dolarlık bir hacme ulaşması bekleniyor. Ancak teknoloji devlerinin yapay zekaya yaptıkları devasa yatırımların karşılığını alabilecekleri henüz kanıtlanmış değil.
