Çin Tarım Bilimleri Akademisi’nden genom biyoloğu ve projenin baş yazarı Sanwen Huang’ın önderliğinde yürütülen araştırma, 450 yetiştirilmiş patates çeşidi ile 56 yabani türü kapsamına aldı. Bu çalışma, patatesin toprak altında gelişen besin deposu olan yumrusunun evrim sürecini daha iyi anlamamıza katkı sağladı. Bilim insanları, yumru oluşumunda kritik bir rol üstlenen iki temel geni de tanımlamayı başardı.
DOMATESLE BAŞLAYAN YOLCULUK
Modern patates bitkisinin bilimsel adı Solanum tuberosum olarak bilinmektedir. Araştırmaya göre, bu bitkinin ataları, günümüzde Peru’da bulunan, ancak yumru oluşturmayan Etuberosum adlı bir tür ile yaban domatesidir. Bu iki bitki, yaklaşık 14 milyon yıl önce ortak bir atadan evrimleşmiş, daha sonra ise 5 milyon yıl boyunca ayrı kalmış ve ardından doğal melezlenme sürecine girmiştir.
Melezlenme süreci, And Dağları’nın hızla yükseldiği bir döneme denk gelmektedir. Yumru oluşturma yeteneği, patatesin soğuk ve kuru iklim koşullarına uyum sağlamasını ve farklı habitatlara hızla yayılabilmesini mümkün kılmıştır. Huang, “Yumrular, bitkinin soğuğa karşı dayanıklılığını artırarak besin depolamasına ve cinsel olmayan yolla üremesine olanak tanıyarak hayatta kalmasını sağladı,” ifadelerini kullanmıştır.
BESLEYİCİ VE EŞSİZ ÖZELLİKLER
Huang, patatesin dünya çapında önemli bir besin kaynağı olduğunu belirtmiş ve şunları eklemiştir:
“Haşlama, fırınlama, kızartma gibi pek çok pişirme yönteminde kullanımıyla patates, yalnızca karbonhidrat açısından değil; aynı zamanda C vitamini, potasyum, lif ve dirençli nişasta bakımından da zengindir.”
Dirençli nişasta, bağırsakta sindirilmeyip fermente olarak yararlı bakterilerin beslenmesine katkıda bulunur ve sindirim sağlığını destekler.
GELECEĞİN BİTKİLERİ
Bu araştırma, patates yetiştiriciliğinin daha verimli hale getirilmesine ve zararlı genetik mutasyonların ortadan kaldırılmasına yönelik yeni fırsatlar sunmaktadır. Hatta, çalışmaya katkıda bulunan araştırmacılardan Zhiyang Zhang’a göre, gelecekte domates meyvesi üreten ve yer altında patates yumrusu geliştiren hibrit bitkiler oluşturulması da mümkün olabilir.
*Patates ve domates, tütün ve biberin de dahil olduğu gecegüzeli (nightshade) ailesine aittir. İkisi de benzer çiçek yapısına sahip olup, dikkatli bakıldığında yaprakları ve çiçekleri arasındaki benzerlik dikkat çekmektedir. Uygun koşullar altında, patates bitkisi de küçük yeşil domatesleri andıran meyveler üretebilir. Ancak uzmanlar, bu meyvelerin zehirli olduğunu ve tüketilmemesi gerektiğini vurgulamaktadır.
