Azerbaycan ve Ermenistan liderleri, 8 Ağustos’ta Washington’da ABD Başkanı Donald Trump’ın öncülüğünde barış anlaşması deklarasyonu imzaladı. Bu anlaşma, bölge ülkelerinde yankı uyandırmaya devam ediyor. Gazeteci Serkan Demirtaş, anlaşmanın kazanan ve kaybedenlerini ntv.com.tr için kaleme aldı.
Kafkasya’da gerçekleşen bu tarihi anlaşmanın sonuçları üzerine uzmanlar ve uluslararası ilişkiler akademisyenleri, Azerbaycan-Ermenistan ve ABD arasındaki anlaşmaların hangi ülkelere fayda sağladığını ve hangi ülkelerin kayba uğradığını değerlendirdi. Analizlerde Azerbaycan’ın, ABD, Türkiye ve Ermenistan ile birlikte kazananlar arasında yer aldığı belirtilirken, Rusya ve İran ise kaybedenler olarak öne çıkıyor.
EN ÇOK KAZANAN ALİYEV
Washington anlaşmasının en karlı tarafı Azerbaycan ve Cumhurbaşkanı Ilham Aliyev oldu. ABD Başkanı Trump’ın Aliyev’e duyduğu yakınlık, toplantılardaki hitap tarzı ve “büyük lidersiniz” ifadeleri dikkat çekti. Aliyev’in Trump ile geliştirdiği bu ilişki, Bakü ile Washington arasındaki işbirliği için de önemli bir adım olarak değerlendiriliyor.
Azerbaycan’ın elde ettiği önemli kazanımlar arasında, Azerbaycan ile Nahçıvan Özerk Yönetimi arasında fiziksel bağlantının sağlanması ve bu bağlantının ABD tarafından işletilecek olması yer alıyor. Bu durum, Azerbaycan’ı Türkiye ve Orta Asya arasındaki ana geçiş hattı haline getiriyor.
İkili ilişkilerin yeni bir düzleme kayması da diğer bir kazanım. Aliyev, basın toplantısında ABD ile ilişkilerin “stratejik ortaklık” seviyesine yükselebilmesi için çalışmalara başladıklarını açıkladı. Ayrıca, teknoloji ve savunma işbirliği gibi birçok alanda işbirliklerinin temellerinin atıldığını duyurdu.
Azerbaycan için bir diğer tarihi kazanım da, ABD’nin 1992’den beri uyguladığı savunma işbirliği kısıtlamasının kaldırılması oldu. Aliyev, bu durumun Azerbaycan’ın bağımsızlığını kazandığı yıldan sonra gerçekleşen bir değişiklik olduğunu vurguladı.
TÜRKİYE DE KAZANANLAR ARASINDA
Washington’da imzalanan barış ve ekonomik işbirliği anlaşmalarının Türkiye’nin çıkarları doğrultusunda değerlendirildiği görüldü. Türkiye, Güney Kafkasya’da uzun süreli istikrarsızlığın giderilmesi ihtimali ile bölgede barış ve kalkınma projelerinin hayata geçirilebileceğine işaret ediyor.
Azerbaycan ile “stratejik ilişki” içinde olan Türkiye, Bakü ile Erivan arasındaki anlaşmanın sağlanmasının ardından Ermenistan ile normalleşme çabalarını somutlaştırmayı amaçlıyor. Bu gelişmenin Türkiye için siyasi ve ekonomik anlamda fayda getirmesi öngörülüyor.
Türkiye’nin bir diğer önemli kazanımı, Azerbaycan ile Nahçıvan arasında sağlanan bağlantıdır. Bu durum, Türkiye’nin Orta Koridor projelerinin hayata geçirilmesi açısından kritik bir adım teşkil ediyor.
ABD KAFKASYA’DA SÖZ SAHİBİ OLACAK
Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev, basın toplantısında Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ile birlikte Trump’ı Nobel Barış Ödülü’ne aday göstereceklerini duyurdu. Trump, dünya barışı adına çalışmalarını sürdüreceğini belirterek bu duruma memnuniyetle karşılık verdi.
ABD açısından en önemli kazanım ise Ermenistan ile yapılan anlaşma ile Zenzegur Koridoru’nun inşasını ve 99 yıllığına işletme hakkını elde etmesi oldu. Trump, bu koridora önemli yatırımlar yapılacağını ve Amerikan özel şirketlerinin projeye hızla dahil olma isteğini dile getirdi.
ERMENİSTAN BARIŞI GÜVENCEYE ALDI
Ermenistan için de bu anlaşma kayda değer bir gelişme olarak öne çıkıyor. Erivan, 2020 ve 2023’te yaşanan askeri çatışmaların ardından kalıcı bir barış anlaşması imzalamak için çaba gösterdi. Anlaşmanın sağlanması, olası toprak kayıplarını engelleyebilir.
Paşinyan yönetimi açısından bu gelişme bir kazanım olarak değerlendirilirken, Azerbaycan ile Nahçıvan arasındaki koridorun ABD tarafından işletilmesi ve yeni yatırımların önünün açılması da Ermenistan için önemli fırsatlar sunuyor.
RUSYA VE İRAN KAYBEDENLER TARAFINDA
Azerbaycan-Ermenistan anlaşmasından en fazla olumsuz etkilenen ülkeler arasında Rusya ve İran öne çıkıyor. Her iki ülke de barış ortamının güçlenmesini olumlu karşılamakla birlikte, bölge dışı güçlerin varlığının istikrar için olumsuz olacağını belirtiyor.
Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Zaharova, ABD’nin Zenzegur koridoru aracılığıyla Kafkasya’ya girişinden duyulan rahatsızlığı ifade ederken, Ermenistan’ın Avrasya Ekonomik Birliği üyesi olduğunu hatırlattı.
İran’dan gelen tepkiler ise daha sert oldu. Dini Lider Ayetullah Ali Hamaney’in danışmanı, Zenzegur koridorunun 99 yıllığına kiralanmasını sert bir dille eleştirirken, bu bölgenin sahipli olmadığını iddia etti. İran, bu koridorun açılmasının ekonomik getirilerini kaybetme riski taşıdığını da belirtiyor.
