Fransa’nın Yeni Kaledonya için açıkladığı özerklik anlaşması, bölgedeki yerli halkı temsil eden siyasi birlik tarafından kabul edilmedi.
Fransa’nın geçen ay yaptığı açıklama, Yeni Kaledonya’ya daha fazla özerklik tanımayı amaçlayan bir anlaşmayı içeriyordu. Bu anlaşma, yerli Kanak halkı için en büyük siyasi güç olan Kanak Sosyalist Ulusal Kurtuluş Cephesi (FLNKS) tarafından oybirliğiyle reddedildi. Paris’te on gün süren müzakerelerin ardından, “Yeni Kaledonya Devleti” adıyla Fransız Anayasası’na entegre edilecek yeni bir statü önerildi. Anlaşmaya göre, bölge halkı hem Fransız hem de Kaledonya vatandaşlığına sahip olacaktı; ancak tam bağımsızlık talebi masaya yatırılmayacaktı.
“TEMEL İLKELERİMİZLE BAĞDAŞMIYOR”
FLNKS temsilcisi Dominique Fochi, anlaşmanın kendilerinin temel ilkeleriyle örtüşmediğini belirterek, “Bu taslak kabul edilemez,” ifadelerini kullandı. Diğer bir üye olan Marie-Pierre Goyetche, destekçilerine, “Eğer devlet bunu dayatmaya kalkarsa, buna karşı durun,” şeklinde bir çağrıda bulundu. Yerel basına yansıyan bilgilere göre, yeni bir bağımsızlık referandumuna yer verilmemesi, Kanak halkı için karşı konulmaz bir kırmızı çizgi oldu. Fransa’nın Denizaşırı Topraklar Bakanı Manuel Valls, “tarihi bir uzlaşma” olarak tanımladığı bu planı kurtarmak için önümüzdeki hafta Yeni Kaledonya’ya gideceğini duyurdu. Geçtiğimiz yıl mayıs ayında başlayan olaylar nedeniyle bölgede hâlâ yüksek bir gerilim söz konusu. Binlerce yerli olmayan uzun süreli yerleşimcinin oy hakkı elde etmesi üzerine yapılan itirazlar büyük protestolara yol açmış, bu süreçte en az 14 kişi hayatını kaybetmiş ve milyonlarca euro tutarında maddi hasar meydana gelmişti.
YENİ KALEDONYA NEDEN ÖNEMLİ?
Fransa Denizaşırı Bölgeler Topluluğu’na üye olan Yeni Kaledonya, Avustralya’nın yaklaşık 1.210 kilometre doğusunda, Fiji’nin ise yaklaşık 1.500 kilometre batısında yer almakta ve büyük nikel rezervleri ile tanınmaktadır.
Bu topluluk, yaklaşık 2.65 milyon kişinin yaşadığı ve dört farklı yönetim biçimiyle bölünen toprakları kapsamaktadır: Denizaşırı il (DOM-ROM), Denizaşırı kolektivite (COM), Kendine özgü bölge (CSG) ve Fransız Güney ve Antarktika Toprakları (TAAF). Bu bölgeler, Fransa’nın sömürge geçmişine dayanan toprakları temsil etmektedir.
Yeni Kaledonya, diğer Fransa Denizaşırı Bölgeler Topluluğu üyeleri gibi Fransa’ya bağlıdır ve kendine özgü bölge (CSG) statüsü ile dikkat çekmektedir. Bu statü, bölgeye geniş bir özerklik sağlayarak yerel hükümet kurma ve yasalar çıkarma gibi yetkiler vermektedir. 1998 yılında imzalanan Nouméa Anlaşması ile de bağımsızlık referandumları yapılması öngörülmüştü.
4 Kasım 2018’de gerçekleştirilmiş olan referandumda, ada halkının %56,4’ü Fransa’dan bağımsızlık talebine “hayır” oyu vererek, bölgenin denizaşıırı hâlini sürdürmesine karar vermiştir.
2024 PROTESTOLARI
Yeni Kaledonya’daki bağımsızlık mücadelesi, özellikle Kanak halkı tarafından uzun yıllardır sürdürülmektedir. Adada, en büyüğü 1878 yılında olmak üzere pek çok isyan düzenlenmiş ve bu isyanlar Fransız sömürge güçleri tarafından bastırılmıştır.
2024 yılı için planlanan eylemlerin tetikleyicisi, Paris yönetiminin Yeni Kaledonya’nın CSG statüsünü ihlal edebilecek yeni seçim yasasını duyurması olmuştur. 2021’de yapılan bağımsızlık referandumunda ise seçmenlerin %96,49’u bağımsızlığa karşı oy kullanmış, ancak seçime kayıtlı seçmenlerin yarısından fazlası oy kullanmamış ve katılım oranı %43.90 gibi düşük bir seviyede kalmıştır.
Söz konusu durum, Yeni Kaledonya halkının Fransa’nın siyasi kontrolüne dair güvensizliğini ortaya koyan önemli bir işaret olarak görülmüştür. Fransa’nın hazırladığı yeni anayasa düzeltilmesine göre, adalarda 10 yıldan fazla yaşayan herkesin oy kullanma hakkına sahip olması planlanmaktadır. Bu durum, yerli halkın oy oranının azalmasına sebep olurken, Paris yanlısı Francesiz nüfus ve dışarıdan gelenlerin etkisinin artmasına yol açmaktadır.
Bölgede gerçekleşen protestolar sonucunda en az 10 kişinin hayatını kaybettiği, 200’den fazla yaralanma gerçekleştiği ve yaklaşık 200 kişinin gözaltına alındığı bildirilmektedir. Fransa’nın adada sıkıyönetim ilan etmesiyle birlikte, özel görev güçlerinin (RAID ve GIGN) bağlı olduğu 500 kişilik bir askeri birim de bölgeye sevk edilmiştir.
