Türkiye’nin demir yolu tarihi, 23 Eylül 1856’da 130 kilometrelik İzmir-Aydın hattına verilen imtiyaz ile başlamıştır.
Zamanla, ülke genelinde inşa edilen pek çok hat, demir yolunu yük ve yolcu taşımacılığında önemli bir alternatif haline getirmiştir.
Geriye dönük 23 yılda yaklaşık 3 bin kilometre yeni hat eklenerek, 2024 sonu itibarıyla Türkiye’nin toplam demir yolu ağı 13 bin 919 kilometreye ulaşması hedefleniyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Ahlat’taki Cumhurbaşkanlığı Kabine Toplantısı sonrası yaptığı açıklamada, son 23 yılda demir yollarına yapılan toplam yatırımın 64 milyar dolar olduğunu vurguladı. Ayrıca, demir yolu ağının 2028’de 17 bin 500 kilometre, 2053’te ise 28 bin 600 kilometreye çıkarılmasının amacını belirtti.
Demir yolu ile gerçekleştirilmesi planlanan ihracat, sınır kapılarında ve liman bağlantıları ile entegre bir biçimde yürütülmektedir.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, geçirdiğimiz yıl demir yolu ile yaklaşık 7 milyon ton ihracat gerçekleştirildiğini duyurdu. Uraloğlu, bu kapsamda Türkiye’de geçen yıl sınır kapılarından 2 milyon 104 bin ton, liman bağlantılı olarak ise 4 milyon 562 bin ton demir yoluyla ihracat yapıldığını belirtti.
Bakü-Tiflis-Kars Demir Yolu Hattı’nın önemi
Türkiye, Edirne üzerinden Avrupa’ya, Van üzerinden İran’a ve Bakü-Tiflis-Kars Hattı ile Orta Asya’ya demir yolu ile direk ihracat yapmaktadır.
Bakü-Tiflis-Kars Hattı, Türkiye’nin yurt dışına açılan demir kapılarından biri olup, 2017 yılında işletmeye alınmıştır. Bu hat, Azerbaycan’ın başkenti Bakü’den başlayarak Gürcistan’ın Tiflis ve Ahılkelek şehirleri üzerinden Kars’a kadar devam eden toplam 829 kilometrelik bir güzergaha sahiptir ve Avrupa ile Çin arasında kesintisiz yük taşımacılığına olanak tanımaktadır.
Bakü-Tiflis-Kars Hattı, Türkiye’den Gürcistan, Azerbaycan, Rusya ve Hazar Denizi geçişi ile Orta Asya ülkeleri ve Çin’e doğrudan demir yolu ile yük taşınmasını sağlıyor. Bu hat sayesinde Orta Koridor’dan yararlanılarak gerçekleştirilen yük taşımacılığı, Türkiye’nin ticaretine önemli katkılarda bulunmaktadır ve yılın ilk yedi ayında 250 bin ton yük taşınmıştır.
Demir yolları, Türkiye’nin ihracat rakamlarını her yıl artırmasına katkı sağlarken, yeni projelerle bu düzeylerin daha da yükseltilmesi planlanmaktadır. Bu kapsamda mevcut hatların yanı sıra yeni hatların eklenmesi için çalışmalar sürdürülmektedir.
Gelecek hedef: Zengezur Koridoru
Zengezur Koridoru, Orta Asya, Hazar Bölgesi, Azerbaycan ve Ermenistan’ı Türkiye’ye bağlayan stratejik bir güzergah olarak öne çıkıyor. Türkiye, bu önemli hattın bir parçası olabilmek için gerekli çalışmalara başlamıştır.
Bu bağlamda, “Kars-Iğdır-Aralık-Dilucu Demir Yolu Hattı”nın temeli geçen hafta atılmıştır. Yılda 5,5 milyon yolcu ve 15 milyon ton yük taşıma kapasitesine sahip olacak olan bu hat, toplamda 224 kilometre uzunluğunda inşa edilerek Kars ile Nahçıvan arasında bir köprü görevi görecektir.
Zengezur Koridoru, Orta Koridor’un tamamlayıcı bir unsuru olarak işlev görecek ve bu hattın kapasitesini ile etkinliğini arttıracaktır. Söz konusu koridorun Türkiye, Azerbaycan ve Ermenistan arasında ekonomik işbirliğini güçlendirmesi ve bölgesel barışı artırması beklenmektedir.
Kalkınma Yolu projesi ile yeni bağlantılar
Kalkınma Yolu, Irak’ın Basra Körfezi’ndeki Fav Limanı’ndan başlayarak 1200 kilometre uzunluğunda Türkiye’ye bağlanan bir ulaşım projesidir.
Ovaköy’den başlayarak Kapıkule’ye kadar uzanan bu koridor, üç deniz ile bağlantı kurarak Orta Doğu’nun Avrupa’ya ulaşımını kısaltmayı hedeflemektedir. Ayrıca, Süveyş Kanalı’ndan daha düşük maliyetli ve daha kısa bir mesafe sunan bu güzergah, doğu-batı yönündeki yolları kuzey-güney yönünde de bağlayacaktır.
“Yeni İpek Yolu” olarak da bilinen Kalkınma Yolu ile Türkiye’nin ekonomik ve jeopolitik konumu daha da güçlenecek. Basra Körfezi’nden Türkiye sınırlarına kadar uzanacak bu demir yolunun Türkiye tarafında, Ovaköy-Nusaybin hattında 127 kilometre demir yolu inşa edilecektir.
Kalkınma Yolu kapsamında Türkiye’nin toplamda 727 kilometre demir yolu inşa etmesi planlanırken, Irak tarafında da 1200 kilometrelik bir otoban ile demir yolu hattı oluşturulması hedeflenmektedir. Bu yeni projeler ile birlikte ihracat rekorlarına ulaşılması beklenmektedir. Temmuz sonu itibarıyla Türkiye’nin yıllık ihracatının 269,5 milyar dolara ulaştığı ve Cumhuriyet tarihi rekoru olarak kayıtlara geçtiği belirtildi. Orta Vadeli Program’da ise bu yıl sonunda Türkiye’nin ihracatının 279,6 milyar dolara çıkacağı öngörülmektedir.
