NASA, Mars’ta bulunan Perseverance keşif aracının topladığı ilginç bir örnekle ilgili önemli bir duyuru yapacağını 10 Eylül tarihinde açıkladı.
Bu açıklama, Mars’ta yaşamın varlığına dair yıllardır süregelen merakları yeniden gündeme taşıdı. Sosyal medyada ve çeşitli haber kaynaklarında, uzay ajansının mevcut bulgularında yaşam izlerine dair ipuçları vereceği yönünde iddialar paylaşıldı.
NASA, canlı yayında gerçekleştirdiği basın toplantısını Türkiye saatiyle 18.00’de başlattı ve bu süreçte çeşitli görseller de paylaşıldı.
Uzay ajansının vekil yöneticisi Sean Duffy, toplantıda “Bu, Mars’ta bulduğumuz en net yaşam belirtisi olabilir” ifadesini kullandı.
NASA NE BULDU?
Geçen sene Perseverance, Mars’taki Jezero Krateri’nde yer alan “Bright Angel” (Parıldayan Melek) adlı eski bir göl yatağını incelerken ilginç özelliklere sahip bir kaya keşfetti. Bu kaya, “leopar benekleri” ve “haşhaş taneleri” gibi görünümlere sahip işaretler taşıyor. Dünya’da, bu tür işaretler genellikle mikroskobik canlıların geçmişteki etkinliklerinin izleri olarak değerlendiriliyor.
Milimetre boyutundaki koyu renkli dairelerden oluşan leopar benekleri ve daha küçük haşhaş taneleri, “Cheyava Şelalesi” adlı kayaçta bulundu. Bu işaretler, kalsiyum sülfat tabakaları arasında yer alan mineral yapılar olarak dikkat çekiyor. Kalsiyum sülfat, suyun varlığında oluşabilen bir mineral olup yaşam için gereklidir.
Bugün ise NASA, Cheyava Şelalesi’nden elde edilen yeni bulgular açıklandı. Bu bulgular, Safir Kanyon adı verilen bir örneğin yanı sıra “Masonic Temple” isimli başka bir örnekten elde edilen verileri içeriyor.
ÖRNEKLER NE SÖYLÜYOR?
NASA’nın yaptığı açıklamalara göre, Safir Kanyon kayasında ve Masonic Temple örneğinde, kimyasal olarak indirgenmiş demir fosfat ve demir sülfür minerallerine ait yeşil noktalar bulundu. Bu noktalar, kil açısından zengin kayalarda yer alıyor ve bu durum, mikrobiyal yaşam ile ilişkilendirilmektedir. Zira mikroskobik canlılar, enerji üretimi sırasında indirgeme-yükseltgenme (redoks) reaksiyonları geçirerek elektron kazanmış mineraller bırakır.
Perseverance’ın analizleri, bu noktaların demir ve fosfat içerdiğini ortaya koyuyor. Dünya üzerindeki benzer özellikler, genellikle mikrobiyal yaşamın fosilleşmiş izleriyle ilişkilendiriliyor.
Queensland Teknoloji Üniversitesi’nden astrobiyolog ve Perseverance bilim ekibi üyesi David Flannery, bu bulguları “büyük bir sürpriz” olarak değerlendirdi. Flannery, Dünya’da benzer özelliklerin genellikle yer altındaki mikrobiyal yaşamın kanıtları olduğunu vurguladı.
YAŞAMIN VARLIĞI KESİN Mİ?
Ancak bu bulgular, Mars’ta mikrobiyal yaşam izlerinin keşfedildiği anlamına gelmiyor.
Cheyava Şelalesi’ndeki işaretler, ya mikroplar tarafından ya da yaşamla ilgili olmayan yüksek sıcaklıklı doğal süreçlerle oluşmuş olabilir. Ancak Perseverance’ın analizleri, bu izlerin gerçekten indirgenmiş mineraller içerdiğini doğruladı ki bu da biyolojik kökenin mümkün olduğunu öne sürüyor.
Toplantıda konuşan Teksas A&M Üniversitesi’nden astrobiyolog Dr. Michael Tice, “Dünya’daki canlıların enerji üretimi için faydalandığı kimyasal döngülere dair kanıtlara ulaştık” dedi ve Mars’ta erken yaşam izlerinin varlığına dair açıklamaların kolay, ancak sadece jeolojik süreçlerle açıklamanın zor olduğunu belirtti.
Yine de araştırmacılar, bu bulguların kesin bir yaşam izini kanıtlamadığını ifade ediyorlar.
“MARS’TA YAŞAMIN VARLIĞINA DAİR EN GÜÇLÜ İŞARETLERDEN BİRİ”
Nasa’nın Nature dergisinde yayınlanan araştırma makalesinin başyazarı Joel Hurowitz, bu bulguları “şimdiye kadar Mars’ta yaşamın varlığına dair en güçlü işaretlerden biri” olarak tanımladı. Hurowitz, Washington Post’a yaptığı açıklamada, bu kayaların Perseverance’ın inişinden bu yana en heyecan verici astro-biyolojik örnekler olduğunu belirtti:
“Bu örnek, potansiyel bir biyolojik köken izini barındırıyor. Topladığımız diğer örnekler için bunu söyleyemeyiz.”
SAFİR KANYON’UN ÖNEMİ: “KANITLARIN BULUNDUĞU TEK YER”
NASA’nın resmi basın bülteni, keşfin detaylarını sınırlı bir şekilde sundu. Açıklamada, örneğin Temmuz 2024’te Jezero Krateri’nden toplandığı bilgisi yer alıyor.
Perseverance, Şubat 2021’den bu yana Mars’ın bu bölgesini incelemektedir. NASA, Jezero Krateri’nin bir zamanlar yaşam barındırmış olabileceği ihtimalini taşıyor.
Safir Kanyon, adıyla çelişen bir yer şekli değil, yalnızca Perseverance tarafından toplanmış bir kaya örneğidir ve NASA, her örneğe özel isimler vermektedir.
Bu örneğin, “Neretva Vallis” adlı eski bir nehir vadisinden geldiği, bu vadinin de çok uzun zaman önce Jezero Krateri’ne su taşıdığı düşünülüyor.
NASA, Safir Kanyon’un, “Cheyava Şelalesi” adlı kayaçtan çıkarıldığını bildirmiştir. Cheyava Şelalesi, üzeirnde yer alan haşhaş tohumu benzeri noktalar ve leopar desenleri ile dikkat çekmekte. Ancak burasının en önemli özelliği, Mars’taki yaşamla ilişkili olabilecek kimyasal reaksiyonlara ve organik moleküllerin kanıtlarına rastlanmış tek yer olmasıdır.
ÖRNEKLER DÜNYA’YA GELECEK Mİ?
Cheyava Şelalesi ve yeni örnekler üzerinde Mars yüzeyindeki analizlerin sınırına ulaşılmış durumda. Bu nedenle, bu örneklerin Dünya’ya getirilip daha detaylı incelenmesi gerekiyor.
Safir Kanyon, Perseverance’ın topladığı örnekler arasında 25’inci sıradadır. NASA, bu örnekleri bir gün Dünya’ya getirmeyi hedefliyor. Ancak Mars Örnek Getirme Programı (MSR), bütçe kısıtlamaları ve siyasi önceliklerdeki değişiklikler nedeniyle belirsizlik içerisindedir.
Başkan Donald Trump’ın 2026 Mali Yılı bütçe planı çerçevesinde, program “bütçeyi aşırı derecede aştığı” gerekçesiyle eleştirilmişti. Ayrıca, kurumun bilim bütçesinin yüzde 47 oranında azaltılması yönünde çağrılar da yapıldı.
Şu anda, Perseverance, Mars’ta topladığı örnekleri analiz ederek bulgularını yalnızca Dünya’daki araştırmacılara iletebiliyor. Keşif aracı, doğrudan yaşam tespiti yapamıyor; bunun yerine, yaşamın en uygun olduğu düşünülen bölgelerden örnekler toplayarak onları incelemek için kayaları delme işlemi gerçekleştiriyor.
DEV KADRO BASININ ÖNÜNDE
Geçen yıl Curiosity uzay aracı bir kayayı parçalayarak Mars’ta saf kükürt keşfetmişti. Perseverance da beyaz kayalar tespit ederek ilgi çekmişti. NASA bu tür keşifleri basın bültenleriyle paylaşmıştı. Keşif aracı, bu sefer gazetecilerin önünde geniş bir kadro ile basın toplantısı gerçekleştirmesi, merakı artırdı.
Uzay meraklıları, “Safir Kanyon” kayasında gelecekte biyolojik işaretlerin, yani gezegende bir zamanlar var olmuş mikrobiyal yaşamın izlerinin bulunduğuna inanıyor. Basın toplantısına katılan kişiler arasında NASA’nın Vekil Yöneticisi Sean Duffy, Bilim Misyon Direktörlüğü Başkanı Nicky Fox ve Mars projelerinde görev alan üst düzey bilim insanı Lindsay Hays gibi isimler yer alıyordu.
