Amerika Birleşik Devletleri’nde yayımlanan bir habere göre, Afrika’nın küresel ölçekteki önemi her geçen gün artarken, Batı’nın kıta üzerindeki etkisi son yıllarda belirgin şekilde azalmıştır. 2024 Gallup raporuna göre, ABD’nin yumuşak güç alanındaki etkisi, Çin karşısında gerileme göstermektedir. Geçtiğimiz yıl, Afrika’ya üç yıl boyunca 51 milyar dolarlık yatırım taahhüdünde bulunan Çin, kıtanın ithalatına uyguladığı tüm tarifeleri de kaldırarak önemli bir adım atmıştır. Ayrıca, özellikle Sahel bölgesindeki darbelerin ardından Rusya’nın Afrika’daki güvenlik etkisi genişlemekte ve Moskova, spor etkinlikleri aracılığıyla kıtadaki yumuşak güç çabalarını derinleştirmektedir.
Donald Trump yönetimi, Afrika ile ilişkileri öncelikle ticaret odaklı bir perspektifle ele aldı. 2025 ABD-Afrika İş Zirvesi, 2.5 milyar dolarlık tarihi bir anlaşma ve taahhütle sonuçlandı. Ancak, bu çabalara rağmen ABD’nin, devletlerin olası müttefikler arasında karmaşık tercihlerin ön planda olduğu bir ortamda etkili destek bulabilmesi için yardıma ihtiyaç duyabileceği ifade edilmektedir.
Türkiye’nin Afrika ile aktif bir şekilde etkileşimde bulunduğu ve bu ilişkileri güçlendirdiği haberde vurgulanıyor. Yaz aylarında Gabon Cumhurbaşkanı Brice Clotaire Oligui Nguema, Kongo Başbakanı Anatole Collinet Makosso ve Senegal Başbakanı Ousmane Sonko Türkiye’ye resmi ziyaretlerde bulunmuş, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından kabul edilmiştir. Ayrıca, Ekim ayı içerisinde Erdoğan Türkiye’nin inşaat projeleri için Senegal’i ziyaret edecektir.
Türkiye’nin Afrika ülkeleriyle işbirliğini geliştirmeye devam ederken, ABD ve Avrupa’nın kıta genelindeki yumuşak güç kazanma mücadelesinde Türkiye ile işbirliği yapabileceği belirtilmektedir.
TÜRKİYE İLE AFRİKA ARASINDAKİ DİPLOMATİK VE KÜLTÜREL BAĞLAR
Türkiye’nin Afrika ile olan ilişkisi, Batılı güçlerin geçmişteki sömürgeci yaklaşımlarına kıyasla daha özel bir şekilde şekillendiği vurgulandı. Türkiye, kendisini Batı’ya alternatif olarak ve Afrika ülkeleri için eşit bir ortak olarak tanıtma çabasında bulunmaktadır.
Son on yılda Türkiye, Afrika’daki varlığını birçok alanda artırarak kıtada 44 büyükelçilik açmıştır. Cumhurbaşkanı Erdoğan, diğer dünya liderlerinden daha fazla sayıda – 30 Afrika ülkesine resmi ziyaret gerçekleştirmiştir. Türk Hava Yolları’nın (THY) ise 41 Afrika ülkesi ve toplamda 61 noktaya uçuş düzenlemesi dikkat çekmektedir.
Türkiye, kıtada gerçekleştirdiği yardım ve kültürel projeler aracılığıyla kapsamlı bir katılım sağlar. Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı (TİKA), Afrika genelinde Türk Tipi Kalkınma İşbirliği Modeli çerçevesinde 22 ofisle faaliyet göstermektedir.
TÜRKİYE’NİN SAHRA ALTI AFRİKA’DAKİ SAVUNMA İŞBİRLİĞİ
Türkiye’nin Afrika’daki askeri varlığının önemli olduğu belirtilirken, Mogadişu’daki Türk askeri üssünde yaklaşık 2 bin Türk askerinin bulunduğu ve Türk Donanması’nın Afrika Boynuzu’nda devriye gezdiği ifade edilmektedir. Türkiye, bölgesel anlaşmazlıklara çözüm bulma konusunda da sahip olduğu deneyimle dikkat çekmektedir. Örneğin, Aralık 2024’te Türkiye’nin, Somaliland liman anlaşmazlığı nedeniyle Somali ve Etiyopya arasında arabuluculuk yaptığı hatırlatılmaktadır. Ayrıca, bu yıl içinde Somali’de bir uzay üssü inşaatına başladığı bilgisi verilmektedir.
Birleşmiş Milletler’in (BM) Sahra Altı Afrika’da barışı koruma misyonlarına katkıda bulunduğu ifade edilmektedir. Bu misyonlar arasında, Somali, Orta Afrika Cumhuriyeti, Demokratik Kongo Cumhuriyeti gibi birçok ülke yer almaktadır. Ankara’nın 22 sahra altı ülke ile güvenlik anlaşmaları imzaladığı da haberde yer alıyor.
Türkiye’nin savunma sektörü geliştikçe, Türk savunma şirketleri Afrika pazarına yönelmektedir. 2021 yılında Türkiye’nin Afrika’ya 328 milyon dolar değerinde silah ihraç ettiği ve 2024’te Batı Afrika’nın dördüncü büyük silah tedarikçisi olduğu ifade edilmektedir. Özellikle Türk insansız hava araçlarının etkisi, birçok Sahra Altı ülkesinde yaygın olarak talep edilmekte ve kullanılmaktadır.
Son birkaç yılda Türkiye’nin Afrika’daki etkisinin genel olarak genişlediği, halklar arası ilişkilerin, ekonomik anlaşmaların ve güvenlik işbirliklerinin arttığı belirtilmektedir. Batı’nın, terörle mücadele, stratejik yatırımlar ve diğer alanlarda işbirlikleri arayışında olduğu bir ortamda, Türkiye’nin önemli katkılarda bulunabileceği ifade edilmektedir. Ayrıca, Türkiye ve ABD’nin sadece NATO müttefiki olmanın ötesinde, Suriye ve Ukrayna’da artan işbirliği ile Afrika’da da daha fazla işbirliği yapma potansiyeline sahip olduğu belirtilmektedir.
AFRİKA İÇİN FORMÜLLERİ TÜRKİYE
Afrika için yabancı yatırımların yerel kalkınma ile bağlantılı başarı ölçütlerinin önemi büyük. İstihdam yaratmak ve yurtiçi geliri artırmak, Afrika ülkeleri için stratejik müzakerelerin en kritik önceliklerindendir. Amerika’nın Afrika’ya yönelik artan ilgisine karşılık, Türkiye’nin kıtadaki varlığı, Çin’in ekonomik nüfuzuna karşı koyma imkanı sunmakta ve bu durum, Afrika ülkeleri için daha fazla işbirliği ve müzakere gücü anlamına gelmektedir.
Son olarak, hem Avrupa hem de ABD’deki Afrika gözlemcilerinin, Türkiye’nin kıtadaki diplomatik başarılarını ve artan etkisini dikkate almalarının önem taşıdığı vurgulanmaktadır.
