Bakan Hakan Fidan, Roma merkezli Uluslararası İlişkiler Enstitüsü’nde (IAI) düzenlenen konferansta uluslararası güncel gelişmeleri masaya yatırarak katılımcıların sorularını yanıtladı.
IAI Direktörü Nathalie Tocci’nin moderatörlüğünde gerçekleşen etkinlikte konuşan Fidan, Türkiye ve İtalya’nın Akdeniz bölgesindeki komşuluk ilişkilerinin yanı sıra NATO müttefiki ve G20 üyesi olduklarına dikkat çekti. İki ülkenin Akdeniz ve Afrika’daki istikrara katkı sağlayan önemli aktörler olduğunu vurguladı.
Fidan, “Türkiye’nin İtalya ile ortaklığı, Akdeniz ve Kuzey Afrika’da bir kartalın kanatları gibi genişlemektedir. Bu, sadece bir çıkar ortaklığı değil; aynı zamanda ortak tarih, coğrafya ve gelecekten kaynaklanan stratejik bir birlikteliktir.” ifadesini kullandı.
Küresel durumun değiştiği bir süreçte Türkiye ve İtalya arasındaki işbirliğinin öneminin arttığını belirten Fidan, iki ülkenin de bölgesel ve uluslararası gelişmeleri etkileme kapasitesine sahip olduğunu dile getirdi.
İtalya’nın Türkiye için önemli ekonomik ve ticaret ortaklarından biri olduğunu aktaran Fidan, “Ancak daha keşfedilmemiş bir potansiyelimiz var. Savunma sanayi, ticaret, yatırım, enerji güvenliği, iklim değişikliği ve bilimsel alanlar gibi konularda işbirliğimizi derinleştirmeye yönelik fırsatlar mevcut.” şeklinde konuştu.
Fidan, Türkiye’nin NATO’nun ikinci büyük askeri gücü olduğunu, İtalya’nın ise belirli alanlarda sunduğu uzmanlığın önemli olduğunu ifade etti. Ortak tatbikatlar ve istihbarat paylaşımı ile NATO çerçevesinde işbirliğini artırdıklarını açıkladı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve İtalya Başbakanı Georgia Meloni’nin vizyonunun Afrika’da ortak kapasitelerin artırılmasına katkı sağlaması gerektiğini söyleyen Fidan, Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne katılım sürecinde İtalya’nın desteğini önemsediğini belirtti.
Fidan, ayrıca AB-Türkiye ilişkileri için yeni bir stratejik vizyona ihtiyaç duyulduğunu vurguladı. “İtalya, bu yenilenmeye öncülük edebilecek bir konumdadır. Son yıllarda bağımsız bir stratejik yol haritası çizen İtalya, Türkiye’nin güçlü bir Akdeniz vizyonuyla uyum içerisindedir.” ifadelerini kullandı.
Fidan, Avrupa’nın karşı karşıya olduğu jeopolitik gerilimlerin önlenmesi adına Türkiye’nin AB masasında yer almasının gerekliliğine değindi. BM Genel Kurulu yüksek düzeyli haftasında Gazze konusunun gündeme geleceğini ifade ederek, bu durumun uluslararası topluma önemli bir sınav sunduğunu belirtti.
“Gazze’deki ve İsrail’in insanlığa karşı işlediği suçların ifşası, adil bir dünyanın inşası için atılacak ilk adımdır. Lafı dolandırmadan ifade etmek gerekirse, İsrail, Gazze’de soykırım uygulamaktadır. İtalya’nın bu noktadaki desteği, her zamankinden daha kritik bir önem taşımaktadır.” diyen Fidan, haklı bir duruş sergiledi.
Rusya-Ukrayna çatışması için diplomatik çözümün önemine dikkat çeken Fidan, İstanbul görüşmelerinin bu yaklaşımı doğruladığını ifade etti. Ayrıca, Suriye’nin istikrarının Avrupa’nın güvenliği için hayati öneme sahip olduğunun altını çizdi.
Türkiye ve İtalya’nın Akdeniz ile Kuzey Afrika’da güvenlik ve istikrar sağlamak amacıyla birlikte proaktif bir liderlik sergilemesi gerektiğini belirten Fidan, “Düzensiz göç konusunda yenilikçi çözümler geliştirmek, Afrika’nın kalkınmasına yatırım yapmak ve uluslararası sistemi reforme etmek için harekete geçmeliyiz. Bu sadece hükümetler düzeyinde değil, sivil toplum ve düşünce kuruluşlarıyla da gerçekleştirilmelidir.” şeklinde, geniş bir perspektif sundu.
Soruları yanıtlayan Fidan, İsrail’in barış istemediğini ve toprak peşinde dolandığını ifade etti. “Eğer güvenlik öncelik olsaydı, iki devletli çözüm çoktan hayata geçirilmiş olurdu. Aslında, İsrail’in yaklaşımı, daha fazla toprak talep etme peşinde olduğunu gösteriyor.” şeklinde önemli bir noktaya değindi.
Körfez bölgesinde güvenlik hedeflerinin yeniden tanımlanmasının gerektiğini belirten Fidan, “Artık İsrail’in bile güvenlik sağlamakta zorluk çektiği bir durumdayız. Bu, Körfez ülkelerinde önemli bir endişe yaratıyor.” ifadesini kullandı.
Körfez ülkeleri liderlerinin İsrail’in Katar’a yönelik saldırısı sonrası tepkilerini takip ettiğini söyleyen Fidan, “Bölgedeki güvenlik anlayışının yeniden tartışmaya açılması sürpriz olmaz.” şeklinde değerlendirmelerde bulundu.
“İsrail, bölünmüş, parçalanmış, zayıf komşular görmek istiyor”
Hakan Fidan, Suriye’nin yeniden inşası için gereken desteği vermek gerektiğini ifade etti. “Gazze’deki gelişmeleri durdurmakla birlikte, İsrail’in Suriye’de yapmak istediklerine karşı da baskı uygulanmalıdır.” dedi.
İsrail’in, komşularının zayıf ve parçalanmış olmasını arzuladığını söyleyen Fidan, “İsrail, güçlü ve istikrarlı komşular görmek istemiyor. Gelecekte, İsrail siyasi liderlerinin bölge halklarıyla karşılıklı refah ve güvenlik içinde yaşama gerekliliğini anlamaları gerekiyor.” şeklinde görüş bildirdi.
Fidan, uluslararası toplumun Suriye’de istikrar ve birlik sağlama taahhüdüne bağlı kalmasının önemini vurgulayarak, “Aksi takdirde milyonlarca Suriyeli mülteficinin derinleşen bir krizin parçası haline geleceği endişesinde olmalıyız.” dedi.
“Normalleşme, Ermenistan ile Azerbaycan anlaşmasına son imzalar atılır atılmaz başlayacak”
Fidan, Karabağ’daki işgal altındaki toprakların kurtarılmasının ardından Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ın, barış sürecinde tarihi bir adım attığını takdirle karşıladığını belirtti. Bu süreç için Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’e teşekkür etti.
Washington’da anlaşmanın nihai imza sürecinin gerçekleşmediğini belirten Fidan, “Son imzaların atılmasını, gelecek yılın ilk yarısında bekliyoruz.” dedi.
“Ermenistan ile Azerbaycan anlaşmasına son imza atıldığı andan itibaren, Ermenistan ile normalleşme sürecini hızlandıracağız.” şeklinde konuştu.
Ukrayna
Fidan, Gönüllüler Koalisyonu’nun Avrupa güvenlik mimari açısından önemini değerlendirdi. Türkiye’nin Ukrayna ile Rusya arasındaki arabuluculuğu hatırlatan Fidan, her iki tarafın sorunları çözmek adına ilerleme kaydettiğini dile getirdi.
Donetsk bölgesinin mevcut en büyük sorun olduğunu ifade eden Fidan, gerçek bir ateşkesin ancak tarafların ortak çözümler bulmasıyla mümkün olduğunu söyledi. “Umuyorum ki, dostlarımız, bu durumda yaratıcı çözümler sunabilir.” diye ekledi.
Ukrayna’da uzun vadeli bir ateşkesin olasılığına da değinen Fidan, özellikle ABD’nin çaba sarf etmesi gerektiğini vurguladı. “Şu an için iki tarafla görüşmeler devam etmekte ve başarıya ulaşmalarını bekliyoruz.” dedi.
İsrail’in savaştaki tutumunu da değerlendiren Fidan, ABD’nin tarafsız kalma politikası izlediğini belirtti. Bu durum, Avrupa’nın liderlik sorunu ile karşı karşıya kalmasına yol açtığını ifade etti.
“Diplomasi yoluyla barış sağlanabilir”
Fidan, savaşın şu an için Ukrayna topraklarında sınırlı kaldığını belirterek, Avrupa ülkelerinin bu durumdan endişe duyduğunu aktardı. Avrupa’nın farklı senaryolara hazırlandığını vurgulayan Fidan, Türkiye’nin bu tartışmalara yapıcı bir şekilde dahil olmaya istekli olduğunu ifade etti.
Her iki tarafın çaba göstermesi gerektiğini ifade eden Fidan, diplomasi ile barışın mümkün olduğunu savundu.
“(YPG) İsrail’in Suriye’de yarattığı krizden fırsat çıkarmaya çalışıyor”
Bakan Fidan, YPG’nin mevcut koşullarda Şam hükümetiyle anlaşmaya yöneldiğini ve bunun olumlu olabileceğini değerlendirirken, durumun ilerleyişinde YPG’nin geri durduğuna dikkat çekti. Bunun arka planında İsrail’in yarattığı krizden kendileri için fırsat elde etme umudunun bulunduğunu öne sürdü.
Fidan, Türkiye’nin YPG’ye yönelik tutumunu vurgulayarak, “Türkiye’ye yönelik tehditlerin ortadan kalkmasını sağlamak amacıyla gerekli tedbirler almak zorundayız. Ancak şu an hem Şam’a hem de YPG’ye, kendi sorunlarını çözmeleri konusunda şans tanıyoruz.” dedi.
