Diyarbakır’ın Hani ilçesinde yer alan ve Artuklu, Selçuklu ile Osmanlı dönemlerinin izlerini taşıyan Ulu Cami’de, üç yıl önce başlatılan restorasyon çalışmaları tamamlandı. Bu tarihi cami, şifalı kabul edilen Aynkaris suyunun kanallar aracılığıyla altından aktığı bir yapıya sahip.
Diyarbakır Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından yürütülen restorasyon çalışmaları boyunca, 6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremlerde caminin hasar görmediği belirtildi. Uzun süren çalışmaların ardından Ulu Cami, ibadet için yeniden açıldı.
Vakıflar Bölge Müdürlüğü’nde çalışan yüksek mimar Semra Hillez Halifeoğlu, caminin kalker taş ve bağlayıcı hidrolik kireç kullanılarak kaya üzerine inşa edildiğini belirtti. Halifeoğlu, Mardin ve Gaziantep’te de benzer yapılar görüldüğünü ifade ederek, “Yapıda üç farklı dönemin izleri açıkça görülüyor. Ulu Cami, Artuklu, Selçuklu ve Osmanlı döneminde gerçekleştirilen onarım ve eklentilerle günümüze ulaşmış durumda. Kitabe bulunmadığı için tam yapım tarihi kesin olarak bilinmiyor, ancak yapım özellikleri incelendiğinde Artuklu döneminin 12’nci yüzyıla tarihlendiği öngörülmektedir. Yapının kayalık üzerine inşa edilen ilk ana bölümü Artuklu dönemine aittir” dedi.
Halifeoğlu, caminin kuruluşunun İslam döneminin ilk camilerine benzediğini ve 15’inci yüzyılda Selçuklu dönemine ait etkilerin belirgin olduğunu vurguladı. Selçuklu döneminde de bazı eklemelerin yapıldığını, özellikle minare ve batı kanadı girişi üzerindeki kitabede Osmanlı dönemine ait eklentilerin bulunduğunu ifade etti.
Caminin minaresinin 1656 yılında Osmanlılar tarafından inşa edildiğini hatırlatan Halifeoğlu, restorasyon için 2020 yılında rölove, restitüsyon ve restorasyon projelerinin hazırlandığını, 2022 yılının Ekim ayında ise restorasyon çalışmalarına başladıklarını aktardı.
Cami içinde gerçekleştirilen çalışmalarda ahşap merteklerin yenilendiği, kalker taş yüzeyindeki niteliksiz çimento malzemelerin kaldırıldığı ve kayalık üzerinde oluşan biyolojik oluşumların temizlendiği belirtildi. Ayrıca, kadınlar mahfilinin ahşaplarının yenilendiği ve değerli ahşap ile taş malzemelerin koruma altına alındığı açıklandı. Deprem nedeniyle bir hasar oluşmamasına rağmen güvenlik amacıyla statik projeler ve güçlendirme çalışmaları yürütüldüğü vurgulandı. Aynkaris suyuna zarar vermeden zemin ve yapı güçlendirme çalışmaları gerçekleştirildiği de ifade edildi.
