BM Genel Kurulu, 30 Eylül’e kadar sürecek ancak en önemli oturumların tamamlanmasının ardından pek çok lider New York’tan ayrıldı. Gazeteci Serkan Demirtaş, zirvenin içeriğini ntv.com.tr için kaleme aldı.
Bu yılki BM Genel Kurulu, beklenildiği gibi “Filistin Zirvesi” haline geldi. En dikkat çekici sonuçlardan biri, İsrail’in artan izolasyonunun tescil edilmesi oldu. Türkiye, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan liderliğinde geniş bir heyetle bu toplantılarda yer aldı. Aşağıda, BM Genel Kurulu’ndan çıkan öne çıkan başlıklar yer alıyor:
FİLİSTİN’E BÜYÜK TANIMA
Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas’ın ABD’nin vize vermemesi sebebiyle fiziksel olarak katılamadığı toplantılarda, Filistin konusu ve İsrail’in uyguladığı soykırım politikaları uluslararası gündemin yoğun tartışılan maddeleri arasında yer aldı.
Özellikle Fransa ve İngiltere’nin de aralarında bulunduğu 10 önde gelen Batı ülkesinin Filistin’i tanıması ve iki devletli çözüm için baskıyı artırması, bu yılki BM Genel Kurulu’ndaki somut bir gelişme olarak kaydedildi.
193 ülkenin 157’sinin Filistin’i tanıması, ABD ve İsrail üzerinde önemli bir baskı oluşturabilir. Gazze’de ateşkes sağlandıktan sonra kalıcı bir çözüm sürecinin başlatılabileceği çeşitli yorumlar arasında yerini aldı.
Ayrıca, ABD Başkanı Donald Trump’ın New York’ta Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın da bulunduğu önde gelen 8 İslam ülkesinin liderleriyle Gazze hakkında bir toplantı gerçekleştirmesi de bu gelişmelerle bağlantılı olarak değerlendiriliyor.
Trump’ın, 21 maddeden oluşan bir Gazze planını ele aldıkları ve bu konuda hızlı bir ilerleme kaydedilebileceği belirtildi. Gazze’den belirli bir tarihte çekilmesinin planlandığı gibi unsurlar da bu bağlamda öne çıkıyor.
Trump, 29 Eylül’de Beyaz Saray’da İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu ile bu hali konuşacağını Erdoğan ile görüşmesi sırasında açıkladı.
İSRAİL İZOLASYONU
BM Genel Kurulu kapsamındaki konuşmalar ve toplantıların çoğu, İsrail’in Gazze’de son dönemde sürdürdüğü katliamlara odaklanmıştı. Uluslararası toplumun büyük bir kesimi, özellikle ABD dışında, İsrail’e karşı bir tutum sergiledi ve Filistin meselesinin sadece “iki devletli çözüm” ile çözülebileceğini öne çıkardı.
BM Genel Sekreteri Antonio Guterres ve Cumhurbaşkanı Erdoğan gibi liderler, BM kürsüsünden İsrail’in saldırılarının sona ermesi gerektiğini güçlü bir şekilde dile getirdiler. Guterres, Gazze’de yaşanan ölümlerin en büyük trajedi olduğunu ifade ederken, toplu cezalandırmayı meşrulaştıracak hiçbir şeyin olamayacağını vurguladı. İsrail Başbakanı Netanyahu’nun, dünya liderleri New York’tan ayrıldıktan sonra BM Genel Kurulu’na hitap etmesi bekleniyor.
Netanyahu’nun uçağının New York’a giderken izlediği alışılmadık rota da dikkat çekti. Bu durum, Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin (UCM) kararlarını tanıyan ülkelerin hava sahasına girmemeye çalışması, İsrail liderinin yalnızlığını ve korkusunu gözler önüne serdi. UCM, Netanyahu hakkında tutuklama kararı almıştı. ABD ise bu mahkemeyi tanımadığını belirtiyor.
ŞARA 1967’DEN BU YANA BM’DE KONUŞAN İLK SURİYELİ LİDER
BM Genel Kurulu’nda dikkat çeken bir diğer gelişme, Suriye’nin 1967’den sonra ilk kez New York’ta temsil edilmesi oldu.
Beşar Esad yönetimini deviren Ahmed Şara, Suriye’nin geçiş dönemi cumhurbaşkanı olarak BM kürsüsünden uluslararası kamuoyuna hitap etti. Suriye’nin büyük acılar çektiğini ve “yeni ama zorlu bir sayfa” açtığını aktardı. Şara, ülkesine uygulanan yaptırımların kaldırılması için bir çağrıda bulundu.
Şara, Türkiye başta olmak üzere destek veren ülkelere teşekkür ederken, İsrail ile güvenlik mekanizması üzerinde görüşmelerin sürdüğünü bildirdi. HTŞ lideriyken ABD’nin başına 10 milyon dolar ödül koyduğu Şara’nın ABD ziyareti, BM Genel Kurulu ile sınırlı kalmayarak birçok toplantıya katılarak yeni Suriye’yi tanıtma amacını güttü.
Suriye’nin toprak bütünlüğünü korumak için gerekli önlemler ve silahlı güçlerin entegrasyonu konuları da Şara ile yapılan görüşmelerde gündeme getirildi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Ankara’nın bu bağlamdaki mesajlarını Şara’ya aktardı.
TRUMP, BM’Yİ ELEŞTİRDİ
Genel Kurulun en dikkat çekici konuşması, ABD Başkanı Trump’tan geldi. İlk BM Genel Kurulu konuşmasında BM’yi sert bir dille eleştiren Trump, göç ve küresel ısınma konularında da uluslararası toplumu yerden yere vurdu. “Göçmenlik ve enerji fikirleri, Batı Avrupa’nın ölümü” ifadesini kullanan Trump, küresel ısınmanın var olmadığını bir kez daha öne sürdü.
Trump’ın BM’ye yönelik eleştirileri, gündemdeki pek çok konu ile sınırlı kalmadı. BM binasına girdiğinde yürüyen merdivenin çalışmaması, konuşmasının yansıtıldığı teleprompterin arızalanması gibi durumlara da dikkat çekti. Bu tür “üçlü sabotaj” olduğunu iddia eden Trump, BM’den soruşturma ve sorumluların tutuklanmasını talep etti.
UKRAYNA SAVAŞINDA ABD POLİTİKA MI DEĞİŞTİRİYOR
BM Genel Kurulu toplantıları sırasında Ukrayna konusu ikinci önemli gündem maddesi olarak öne çıktı. Trump’ın konuşması ve ardından yaptığı açıklamalar, Washington’un Rusya’ya karşı daha belirgin bir strateji benimseyebileceği izlenimini yarattı.
Yaptırımların Rus ekonomisi üzerinde etkili olduğu ve Moskova’nın durumu giderek daha fazla kaybettiği yorumları dikkat çekti. Trump, NATO ülkelerinin Rusya’dan petrol almayı bırakmaları halinde Washington’un sert yaptırımları göz önünde bulundurabileceğini ifade etti.
Ancak yapılan değerlendirmelere göre, ABD’nin Rusya-Ukrayna savaşındaki politikalarını henüz değiştirme niyetinde olmadığı ve yeni bir askeri yardım kampanyası başlatma konusunda karar vermediği belirtiliyor.
