NASA’nın Chandra X-Işını Gözlemevi ve VLA (Very Large Array) radyo teleskobu tarafından sağlanan yeni bulgular, Samanyolu’nun merkezindeki süper kütleli kara delik Sagittarius A* (Sgr A*)’nın, hızla dönmesi nedeniyle çevresindeki uzay-zaman dokusunu etkilediğini ortaya koydu.
Bilim insanları, bu dönüş hızının kara deliği rugby topu biçiminde şekillendirdiğini ifade ediyor.
Astronomlar, büyük galaksilerin merkezinde genellikle süper kütleli kara deliklerin bulunduğunu belirtiyor; Samanyolu da bunlardan biri. Sagittarius A*, Güneş’in yaklaşık 4 milyon katı kütlesine sahip bir yapıya sahip.
Kara deliklerin özelliklerini anlamak için bilimsel araştırmalarda genellikle iki ana parametre göz önünde bulunduruluyor: Kütle ve dönüş hızı (spin). Ancak Sagittarius A* üzerine daha önce yapılan çalışmalar, dönüş hızı hakkında çelişkili sonuçlar ortaya koymuştu; bazı araştırmalar kara deliğin hiç dönmediğini, bazıları ise maksimum hızda döndüğünü iddia etmişti.
YENİ ARAŞTIRMA NE GÖSTERDİ?
Araştırmacılar, X-ışını ve radyo dalgaları verilerini kullanarak kara deliğin etrafındaki maddelerin hareketini inceleme fırsatı buldu.
Elde edilen bulgular, Sagittarius A*’nın maksimum olası açısal hızın yüzde 60’ı kadar bir hızla döndüğünü ve maksimum açısal momentumun ise yüzde 90’ını taşıdığını göstermekte.
Bu veriler, kara deliğin uzay-zamanı güçlü bir biçimde bükerek çevresindeki maddeyi etkilediğini ortaya koyuyor.
Araştırmayla birlikte paylaşılan bir çizim, kara deliğin çevresindeki uzay-zamanı oval bir yapı olarak tasvir ediyor. Sarı alanlar, kara deliğe doğru çekilen gazı temsil ederken, o oval şeklin içinde ancak olay ufkunun dışında kalan bölge “boşluk (cavity)” olarak adlandırılıyor. Mavi noktalar ise kara deliğin kutuplarından ışık hızına yakın hızlarda fırlayan plazma jetlerini simgeliyor.
NEDEN ÖNEMLİ?
Dönen süper kütleli kara delikler, çevresindeki maddelerle etkileşime geçerek plazma jetleri üretebiliyorlar.
Son birkaç bin yıl boyunca Sgr A*, nispeten sessiz bir dönem geçirirken, çevresindeki madde yoğunluğunun artması halinde bu durum değişebilir ve kara delik belli bir süre zarfında yeniden aktif hale gelebilir.
