Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, yaptığı açıklamalarla Türkiye’nin “5 büyük üreticiden biri olma” hedefinin, nadir toprak elementleri alanında olduğunu açıkladı. Özellikle Beylikova ilçesindeki nadir toprak elementleri sahası hakkında bilgi veren Erdoğan, ilgili kaynakların başka bir ülkeye verilmesinin söz konusu olmadığını belirtti. “Dünyanın en büyük 5 üreticisinden biri olmak istiyoruz” diyen Erdoğan, bunun için yılda 1200 ton cevher işleme kapasitesine sahip Eti Maden pilot tesisini devreye alarak önemli bir adım attıklarını vurguladı.
Eti Maden’e ait Beylikova sahası, dünya genelinde 800 milyon ton rezerv ile sahip olduğu Bayan Obo sahasından sonra 694 milyon ton ile ikinci sırada yer alıyor. İlk aşamada barit, florit ve yan ürünü toryum üretecek olan bu tesis, toryumun nükleer santrallerde uranyumun alternatifi olarak kullanılmasını planlıyor. Ayrıca, bu alanda yeni nesil teknolojilerde kullanılan 17 nadir elementten 10’unun Beylikova sahasında bulunduğu belirtiliyor.
ZENGİN REZERV VAR
İstanbul Teknik Üniversitesi Maden Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Mustafa Kumral, Türkiye’deki nadir elementlerin değerinin ölçülemeyecek kadar büyük olduğunu belirtti. Kumral, 2001 yılındaki çalışmalarıyla Türkiye’nin özellikle 5 nadir element açısından zengin rezervlere sahip olduğunu vurguladı. Ancak şu an üretim yapılmadığını, sürecin Ar-Ge aşamasında olduğunu açıkladı. Çeşitli üniversitelerin ciddi araştırmalar yürüttüğüne dikkat çeken Kumral, nadir element üretiminin önümüzdeki yıllarda ihraç edilebilir seviyeye ulaşmasını bekliyor.
Çin’in 800 milyon ton rezervi ile lider olduğunu ifade eden Kumral, bu elementlerin birçok alanda, özellikle savunma, iletişim ve uzay teknolojilerinde kullanıldığını belirtti. Kullanım alanlarının sonsuz olduğuna dikkat çekti.
10 KAT KATMA DEĞER
Eskişehir’de gerçekleştirilecek zenginleştirme sonrası elde edilecek nadir toprak elementi konsantresinin yüksek bir katma değer sunması bekleniyor. Bu konsantreler, hibrit araç bataryaları, kamera camları ve enerji depolama sistemleri gibi birçok alanda kullanılabilecek. Uzmanlar, elementlerin uç ürünler haline geldiğinde kazancın 100 kat veya daha fazlası olabileceğini ifade ediyor. Türkiye’nin bu alanda yaptığı teknolojik işbirliği anlaşması da önemli bir başlangıç olarak değerlendiriliyor.
ESKİŞEHİR’DE BULUNAN ELEMENTLER
İncelenen nadir elementler arasında:
- Prometyum (Pm): Nükleer piller, X-ışını cihazları, ışıldayan göstergeler ile bilime katkı sağlıyor.
- Gadolinyum (Gd): MRI cihazları ve nükleer reaktörlerde kullanılıyor.
- Praseodim (Pr): Elektrikli araç motorları ve enerji sistemleri için önemli bir madde.
- Lantan (La): Hibrit araç bataryalarında ve proje sistemlerinde rol oynuyor.
- Evropiyum (Eu): LED ekranlarda ve güvenlik sistemlerinde yaygın bir kullanıma sahip.
- Seryum (Ce): Katalitik konvertör ve cam cilalarında yer alıyor.
- Samaryum (Sm): Ses sistemleri ve radar sistemlerinde tercih ediliyor.
- Terbiyum (Tb): LCD ekran ve güçlü mıknatıs üretiminde kullanılıyor.
- Neodimyum (Nd): Elektrikli araçlar ve lazer teknolojisinde önemli bir bileşen.
BEYLİKOVA REZERVİ
Yer: Beylikova, Eskişehir
Rezerv: Yaklaşık 694 milyon ton
İçerik: Skandiyum, İtriyum, Lantan, Seryum, Neodim, Praseodim, Samaryum vb.
Dünya sıralaması: Çin’in Bayan Obo sahasından sonra 2. en büyük rezerv.
MİT RAPORU: STRATEJİK SİLAHA DÖNÜŞEBİLİR
Milli İstihbarat Teşkilatı’nın (MİT) hazırladığı rapor, nadir toprak elementlerinin stratejik değerine dikkat çekiyor. Çin, küresel NTE üretiminin %61’ini kontrol ederken, rafinaj ve ayırma kapasitesinin %92’sini elinde bulunduruyor. ABD, nadir elementlerin %70’ini Çin’den ithal ediyor.
Çin’in belirli nadir toprak elementlerinin ihracatını sınırlaması, bu bileşenlerin stratejik değerini gözler önüne seriyor. ABD’nin, Çin bağımlılığını azaltmak için alternatif kaynaklar geliştirme çabaları ise dikkat çekiyor. Nadir elementlerin arzının jeopolitik anlamda önemli bir silah olabileceği kaydediliyor.
IEA: KRİTİK MADENLERE TALEP ARTACAK
Uluslararası Enerji Ajansı’nın (IEA) raporuna göre, temiz enerji dönüşümü çerçevesinde düşük karbonlu teknolojilere yönelik talep artış gösteriyor. Dünyanın 2050’ye kadar sıfır emisyon hedefine ulaşması için önemli miktarda mineral kaynağına ihtiyaç duyulacağı tahmin ediliyor.
TÜRKİYE’DE NERELERDE VAR?
Enerji Bakanlığı’nın açıklamalarına göre, Beylikova ve Sivrisihar ilçeleri arasında 694 milyon ton nadir toprak elementi reservi mevcuttur. Türkiye’nin en büyük ikinci NTE cevherleşmesi Isparta’nın Çanaklı bölgesinde bulunuyor. Bunun yanı sıra Malatya ve Konya bölgesinde de çeşitli rezervler bulunmaktadır.
NADİR ELEMENTLER KANSER TANISI VE TEDAVİSİNDE KULLANILIYOR
İtriyum, kanser tedavisinde önemli bir yer tutuyor ve karaciğer kanseri hastalarının hayatta kalma oranlarını artırıyor.
Gadolinyum, beyin tümörlerinin teşhisinde kullanılırken, Samaryum, kemik metastazlarının tedavisinde yer alıyor. Neodimyum ise lazer teknolojisinde cilt kanseri tedavilerinde kullanılmaktadır.
CEP TELEFONUNDAKİ NADİR MADENLER
Bir akıllı telefon ortalama 60 elementi içermektedir. İçeriklerinde altın, nikel ve silikon gibi elementler yer almaktadır. Ekran üretiminde silika, kum ve seramik malzemeler kullanılarak potasyum ekleniyor. Ayrıca, LED aydınlatma için galyum ve ekran kaplamalarında iridyum kullanılıyor.
Akıllı telefonların pillerinde lityum ve grafit gibi elementler yer alırken, entegre devrelerin temeli Silikon’dur. Arsenik ve tantal gibi elementler de cihazların çeşitli bölümlerinde farklı amaçlarla kullanılmaktadır.
BİR ELEKTRİKLİ OTODA HANGİ MADENLER KULLANILIYOR?
Elektrikli araçlarda kullanılan başlıca madenler arasında Krom (Cr), Kobalt (Co), Nikel (Ni), Lityum (Li) ve Alüminyum (Al) yer alıyor.
