Bilim insanları, turuncu kedilerin büyük oranda erkek olmasının ardındaki genetik mekanizmayı gün yüzüne çıkardı. Araştırma bulgularına göre, X kromozomunda yer alan ve beklenmedik bir şekilde aktifleşen bir gen, koyu renk pigmentini engelleyerek kedilerin turuncu rengini oluşturuyor.
Zamanla kediler üzerindeki bu gizemi çözmeyi başaran araştırmacılar, turuncu rengin ardındaki genetik sürecin X kromozomundaki bir değişiklikten kaynaklandığını ortaya koydu. Bu durum, memeliler arasında daha önce tanımlanmamış bir biyolojik işleyiş biçimi olarak değerlendiriliyor.
RENK GENİ X KROMOZOMUNDAKİ UFAK BİR SİLİNMEDEN KAYNAKLANIYOR
ZME Science haber portalının aktardığına göre, Stanford Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden genetikçi Dr. Chris Kaelin’in liderliğindeki ekip, turuncu tüylerin kökenini kedilerin X kromozomundaki minik bir silinmeye kadar izledi. Bu genetik değişim, pigment üreten hücrelerde normalde pasif kalan Arhgap36 genini tetikleyerek, melanin üretiminin son aşamasını bozuyor ve böylece parlak turuncu rengin oluşumuna olanak tanıyor.
Dr. Kaelin, “Yüzyılı aşkın süredir kedilerdeki turuncu tüy rengi, bilinen genetik kuralların bir istisnası olarak algılanıyordu.” şeklinde açıklamalarda bulundu. Daily Star gazetesinin yayımladığı bilgilere göre, araştırmacılar bu rengin nedeni olarak hatalı bir pigment geninin değil, normalde etkin olmayan bir genin yanlış yerde devreye girmesinin önemli olduğunu saptadı. Kaelin, bunun pigment hücrelerine özgü “olağandışı bir gen eksen ifadesi” olduğuna dikkat çekti.
Turuncu rengin genetik konumu, aynı zamanda çoğu turuncu kedinin neden erkek olduğunu da açıklıyor. İlgili gen X kromozomunda bulunurken, erkek kediler bir X ve bir Y kromozomuna (XY) sahip oldukları için turuncu rengi gösterebilmek için yalnızca bir kopyaya ihtiyaç duyuyor. Dişi kediler ise iki X kromozomuna (XX) sahip olduğundan tamamen turuncu olabilmek için genin iki kopyasına sahip olmaları gerekiyor.
Eksik olan durumlarda, gelişim sürecinde rastgele meydana gelen X inaktivasyonu, tüylerde turuncu ve siyah bölgelerin karışmasını sağlıyor; bu da “tekir” veya “kaliko” desenlerine yol açıyor.
MEKANİZMA DİĞER MEMELİLERDEN FARKLI İŞLİYOR
Diğer memelilerde sarı veya turuncu tonlar cinsiyet kromozomlarından bağımsız pigment genleriyle oluşurken, evcil kedilerde bu özellik X kromozomuna bağlı nadir bir mutasyon ile ortaya çıkıyor. Kaelin ve ekibi, daha önceki yöntemlerle mümkün olmayan ileri genomik tekniklerle turuncu ve turuncu olmayan kedilerden DNA örnekleri topladı. Elde edilen bulgular, Arhgap36 geninin yakınında meydana gelen bu küçük silinmenin pigment hücrelerindeki aktivasyonu sağladığını gösterdi.
Genin anormal işlevselliği, koyu pigment sentezini engelleyerek turuncu rengin görünür hale gelmesine neden oluyor. Araştırmalara göre Arhgap36 geni, daha önce tüy rengini belirleyen bir faktörle ilişkilendirilmemişti ve insanlarda bu genin bazı nöroendokrin tümörler ile bağlantılı olduğu biliniyordu. Dolayısıyla, bu genin pigmentasyon ile olan bağlantısının keşfi bilim insanları açısından dikkat çekici bir bulgu oldu.
TURUNCU GENİN DAVRANIŞLA BİR İLGİSİ YOK
Toplumda turuncu kedilerin daha yaramaz veya sosyal olduğuna dair yaygın bir inanış bulunsa da, araştırmacılar Arhgap36’nın davranışla ilişkili olduğuna dair herhangi bir kanıt bulamadı. Ekip, beyin, kalp, böbrek ve böbrek üstü bezi dokularında yaptığı incelemelerde turuncu ve turuncu olmayan kediler arasında belirgin bir fark tespit edemedi. Mutasyonun etkisinin yalnızca pigment hücreleriyle sınırlı olduğu düşünülüyor.
Bilim insanları, Orta Çağ’a ait 12. yüzyıldan kalma kaliko kedi betimlemelerinin, bu X bağlantılı genin kedilerin evcilleştirilmesinin ilk dönemlerinden beri mevcut olduğuna ışık tuttuğunu belirtiyor. Bunun yanında, yeni olan durum, genin işleyişinin daha iyi anlaşılması. Mesele, bir pigment geninin bozulması değil; beklenmedik bir biçimde devreye giren farklı bir genin yeniden işlevlendirilmesine dayanmaktadır.
