Merkez Bankası’nın yaptığı bir araştırma, Türkiye’de her yıl 800 bin yeni konuta ihtiyaç duyulduğunu ortaya koydu. Evlilikler, boşanmalar, göç hareketleri ve öğrencilerin diğer şehirlere yerleşmesi gibi faktörler, özellikle büyük şehirlerde konut talebini artırıyor.
Türkiye İstatistik Kurumu’na göre, mevcut konut üretiminin talebi karşılamada yetersiz kaldığı anlaşılıyor. 2023 yılı itibarıyla, 544 bin daire için yapı izin belgesi alınmışken, bu daireler oturum açmaya başladı. 2024’te ise izin belgeleriyle birlikte 640 bin daire ve 2025’in ilk dokuz ayında 435 bin daire için izin alındı. Her yıl ihtiyaçtan yaklaşık 200 bin konut daha az üretilmesi dikkat çekici bir durum. Üretim adedi, 2016 ve 2017’de 1 milyonun üzerine çıkmıştı.
Konut üretiminde eski rakamlara ulaşmanın zorlukları gün yüzüne çıkıyor. Bunun başlıca nedenlerinin arasında finansman maliyetleri öne çıkıyor. Hem konut üreticileri hem de alıcıları, finansmana erişimde ciddi problemler yaşıyor. Ayrıca, arsa maliyetleri de konut üretiminde büyük bir engel teşkil ediyor.
Konut sahipliği oranı, hem dünya genelinde hem de Türkiye’de azalma eğilimi gösteriyor. Amerika Birleşik Devletleri’nde 1992 yılında ilk evin alım yaşı 28 iken, günümüzde bu yaş 40 civarına yükseldi. Türkiye’de de benzer bir durum yaşanıyor; 30’lu yaşlarda birikim yaparak ev satın almak artık çok da mümkün değil.
Türkiye’deki konut sahipliği oranı, 2014 yılında yüzde 61 seviyesindeyken, 2025’te bu oranın yüzde 55’e gerilemesi bekleniyor.
2000 ile 2020 yılları arasında konut sektöründe “sat-yap” modeli yaygın olarak uygulanıyordu. Şirketler, arsayı bularak projeleri maketten satıyor ve toplanan peşinatlarla inşaat süreçlerini başlatıyordu. Ancak artan enflasyon, bu modeli işlemez hale getirdi. Bu nedenle, üreticiler finansmana erişimde yaşadıkları zorluklar nedeniyle daha az konut projesi üretmeye yöneliyor. Başlanan projelerin büyük bir kısmı da tamamlanamıyor.
1990’lı yıllarda kooperatifçilik modeli konut sektöründe yaygındı. Günümüz koşullarında, benzer bir paylaşımlı modelin uygulanabileceği dile getiriliyor. Öncelikle arsa edinimi, ardından projenin maliyetine ortaklaşa katlanılması, şu anda öne çıkan bir yaklaşım olarak görülüyor. Sektör temsilcileri, bu modelin modern bir yapıya kavuşturulması gerektiğini vurguluyor.
