Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı’nın sosyal medya hesabında paylaşılan bir duyuruda, Türkiye’nin sosyal dönüşüm serisinin başladığı ifade edildi. “Türkiye Yüzyılı, Erişilebilirlik Yüzyılı” başlığı altında yayımlanan Bilgi Dosyası, 2002 – 2025 dönemindeki sosyal politika adımlarını özetliyor. Eşitlikçi bir yaklaşım benimseyen bu çalışma, engelli bireylere yönelik hukuki düzenlemelerden kapsayıcı eğitime, istihdamdan dijital ve mekansal erişilebilirliğe kadar kapsamlı dönüşümleri ele alıyor. Ayrıca, 3 Aralık Dünya Engelliler Günü dolayısıyla kamuoyuna sunulduğu vurgulandı.
Belirtilen çalışma, Türkiye’nin 2002 sonrası dönemde “yardım merkezli” bir anlayıştan, hak temelli bir engellilik perspektifine geçtiğini ortaya koyuyor. Bu dönüşüm, hakların korunması, erişilebilirlik ve eşit katılım konularında hukuki, kavramsal ve operasyonel düzeyde kalıcı değişiklikleri beraberinde getirmiştir.
Engelliliğin yalnızca bireyin bir kusuru olarak değil, bireyin uzun süreli özellikleri ile çevredeki engellerin kesişimi sonucu oluşan bir “eşitsizlik durumu” olduğuna dikkat çekilen çalışmada, çözüm etkinliği için bireyin değil, engel yaratan mekanların ve kuralların değiştirilmesine odaklanıldığı ifade ediliyor. Bu yaklaşım, erişilebilir şehirlerin inşası, kapsayıcı eğitim uygulamalarının yaygınlaştırılması, makul düzenlemelerin hayata geçirilmesi gibi bütünsel adımlarla ilerlemenin mümkün olduğunu savunuyor.
Ayrıca, 2013 yılı itibarıyla illerde kurulan erişilebilirlik izleme ve denetim komisyonlarının, kamuya açık alanlar, binalar ve toplu taşıma araçlarını düzenli olarak incelediği ve uygun olanlara erişilebilirlik belgesi verdiği açıklanıyor. Ayrıca, eğitim alanında öğrencilerin ihtiyaçlarına uygun düzenlemeler yaparak sisteme dahil edilmeleri gerektiği vurgulanmaktadır.
Çalışmada kamu sektöründe EKPSS ile merkezi yerleştirme yapıldığı, özel sektörde ise kota sistemi ve teşvik mekanizmalarının uygulandığı belirtiliyor. 2014 yılından bu yana, kota yükümlülüğü olmayan istihdam için işverenin sigorta priminin yüzde 100 oranında desteklendiği vurgulanıyor.
Engelli bireylerin eşit katılımını ve çalışma hayatında yer almasını desteklemek amacıyla ekran okuyucu yazılımlar, esnek çalışma saatleri ve erişilebilir toplantı ortamları gibi uyarlamalara da yer verilmektedir.
Çalışmada, 2030 Engelsiz Vizyonu ve 2023-2025 Engelli Hakları Ulusal Eylem Planı’nın, kamu hizmetlerinde erişilebilirliği kaliteli hale getirmeyi amaçladığı belirtiliyor. Bu doğrultuda, fiziksel çevre, ulaşım, dijital hizmetler, eğitim, istihdam ve adalet gibi alanlarda erişilebilirliğin sürekli olarak ölçülmesi, raporlanması ve iyileştirilmesi hedefleniyor.
2005 tarihli 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun ve 2009 yılında kabul edilen Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi ile şekillenen bu yapının, sosyal yardıma dayanan bir anlayıştan hakların korunması ve eşit yurttaşlık anlayışına geçişi temsil ettiği ifade ediliyor. Bahsi geçen bilgi dosyası, bu dönüşümün ana çerçevesini ve 2002-2025 döneminde gerçekleştirilen önemli çıktıları özetlemektedir.
