Arkeologlar, Senegal’deki Thiaroye askeri mezarlığında gerçekleştirdikleri kazılarla, Fransız sömürge güçlerinin İkinci Dünya Savaşı sırasında işlediği bir katliamın gerçeklerini gün yüzüne çıkarmaya çalışıyorlar.
Senegal’in başkenti Dakar yakınlarındaki Thiaroye askeri mezarlığında, Fransız sömürge mirasından izler araştırılıyor. Mezarlık, Fransız askerlerinin 1944 yılı Kasım ayında, Batı Afrika’dan gelen yaklaşık 1,600 askeri esir aldıktan sonra Thiaroye kampına göndermesiyle oluşan katliamın ardındaki gerçeği ortaya çıkarmaya yönelik yapılan son kazıların merkezinde yer alıyor. Askerler, maaşlarının ödenmemesi ve beyaz askerlerle aynı muameleyi görme taleplerinin karşılanmaması nedeniyle hoşnutsuzluk yaşamış ve 1 Aralık’ta Fransız birlikleri bu askerlere ateş açmıştır. Ancak, olayın koşulları, katledilen asker sayısı ve gömüldükleri yer hakkında net bilgiler hâlâ belirsizliğini korumaktadır. AFP ekibi, arkeologların gömülü kalıntıları bulma ve incleme amacıyla yaptığı kazıların bulunduğu bölgeyi ziyaret etti.
MEZARLARIN KİMLERE AİT OLDUĞU BELİRSİZ Beyaz taşlarla ve beton kenarlıklarla işaretlenmiş 202 mezar sırası, şu anda deniz kabuklarıyla kaplanmış durumda. Ancak hangi mezarların kime ait olduğuna dair bir bilgi bulunmuyor ve her mezar taşının altında gerçekten bir beden olup olmadığı konusunda da belirsizlik sürüyor. Araştırmacılar şu ana kadar mezarların sadece çok küçük bir kısmını kazmayı başarabildi. Mezarlık, 1926 yılında sömürgeci Fransa tarafından Afrikalı askerleri gömmek amacıyla oluşturulmuştu. Bazı araştırmacılar, Thiaroye katliamında hayatını kaybeden askerlerin buraya gömüldüğünü düşünüyor. Mavi plastikle kaplanmış ve topraktan çıkarılan mezar kapları, arkeologların çalışmalarının bir göstergesi niteliği taşıyor.
ERİŞİM ZORLUĞU Senegal, bu katliamı tam anlamıyla araştırabilmek için Fransız sömürge arşivlerine erişimin oldukça güç olduğunu belirtiyor. Bu nedenle Senegal Ordusu Arşivleri ve Tarihi Mirası Direktörü Albay Saliou Ngom, “yeraltını konuşturmanın” önemli olduğunu ifade ediyor. Arkeologlar, kazılarını iki büyük baobab ağacının altında başlattı. Bu devasa ağaçlar, gömülü cesetlerin yerine işaret edebilen doğal bir referans noktası olarak kullanılmakta. Silahlı Kuvvetler Müzesi teknik danışmanı ve tarih-profesörü Mamadou Kone, “Baobab ağaçları, kalkerli toprakları sever” diyerek bu ağaçların varlığının ceset bulma olasılığını artırabileceğine dikkat çekti.
ŞİDDETİN İZLERİ Araştırmacılar, Senegal Cumhurbaşkanı Bassirou Diomaye Faye’ye sundukları resmi raporda, bu katliamı “önceden planlanmış” ve “örtbas edilmiş” olarak tanımladı. Ölüm sayısının ise büyük ölçüde gün yüzüne çıkmadığı vurgulandı. O dönemde Fransız sömürge yetkilileri, sadece 70 kadar askerin öldüğünü belirtirken, araştırmacılar bu sayının gerçekte 300 ile 400 arasında olduğunu savunmakta. Kazılara öncülük eden arkeolog Mustafa Sall, ilk 34 mezardan 7’sinin kazıldığını açıkladı. Albay Ngom, “Arkeologlar yedi iskelet buldu. Bu, tarihi gerçeği bulma yolunda önemli bir adım” dedi. Sall, bir iskelette kalbin bulunduğu yerde bir kurşun tespit edildiğini ve bazı iskeletlerin bacaklarına bağlı demir zincirlerle gömüldüğünü belirtti. Bu durum, kurbanların şiddet gördüğüne dair bir delil teşkil ediyor.
TARAMA RADARI KULLANILACAK Sall, bir sonraki adım olarak DNA örnekleri alınıp bireylerin kökenlerinin belirlenebileceğini vurguladı ve “Ön sonuçlar tüm soruları yanıtlamamıza yetmiyor” dedi. Balistik uzmanlar, olayda kullanılan askerî teçhizat hakkında da bilgi sağlamayı amaçlıyor. Bunun yanı sıra, Senegal hükümeti, mezarlığın alt katmanlarını daha iyi incelemek için yer altı tarama radarı (GPR) sipariş etti. Albay Ngom, “81 yıldır bu tarihi gerçeği arıyoruz. Eğer yeraltı bize bu gerçeği sunarsa, daha anlamlı bir şey olamaz” diye konuştu. Cumhurbaşkanı Faye ise, askerlerin anısını yaşatmak adına toplu mezar olabilecek tüm alanlarda arkeolojik kazıların yapılmasına onay verdiklerini açıkladı. Kasım 2024’te, katliamın 80’inci yıldönümüne yaklaşırken, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Fransız sömürge güçlerinin Thiaroye’de bir katliam gerçekleştirdiğini resmi olarak kabul etmişti.
