Kaliforniya Üniversitesi Berkeley’den bilim insanları, son 20 yılda toplanan uydu verilerini inceledi ve mevsimlerin gezegen genelinde beklenmedik farklılıklar gösterdiğini belirledi.
Araştırmaya göre, aynı yarımkürede bulunmak, benzer yükseklikte yer almak veya aynı enlemde olmak, iki bölgenin mevsimleri aynı anda yaşadığı anlamına gelmiyor. Hatta yan yana bulunan bölgeler bile tamamen farklı iklim ve ekolojik döngüler sürebiliyor. Bu durum, doğanın kendi “görünmez zaman dilimlerini” oluşturması olarak tanımlanıyor.
Çalışmanın baş yazarı biyocoğrafyacı Drew Terasaki Hart, mevsimlerin basit bir döngü olarak değerlendirilmemesi gerektiğini ifade ediyor. Hart, doğanın takviminin oldukça karmaşık olduğunu ve bu karmaşıklığın, özellikle farklı mevsim ritimlerinin iç içe geçtiği bölgelerde ekolojik ve evrimsel süreçler üzerinde derin etkiler yarattığını vurguluyor.
EN ÇOK UYUMSUZLUK HANGİ BÖLGEDE?
Araştırma sonucunda oluşturulan küresel harita, kara ekosistemlerinin mevsimsel zamanlamasını bugüne kadarki en kapsamlı biçimde gözler önüne seriyor. Harita, mevsimlerin en yüksek derecede “uyumsuz” olduğu bölgelerin aynı zamanda biyolojik çeşitlilik açısından zengin noktalar olduğunu ortaya koyuyor. Bu durum, değişken hava ve mevsim koşullarının, habitat içinde daha zengin bir çeşitliliği teşvik etmesinin bir sonucu olarak değerlendiriliyor.
Örneğin, iki komşu habitatta besin kaynaklarının yıl içinde farklı zamanlarda belirmesi, bitki ve hayvan türlerinin farklı evrimsel yollar izlemesine neden olabiliyor. Eğer aynı tür bir bölgede daha erken veya daha geç üreme dönemine girerse, bu durum zamanla türlerin ayrışmasına ve hatta yeni türlerin ortaya çıkmasına yol açabiliyor.
Araştırmanın dikkat çekici örneklerinden biri, ABD’nin Arizona eyaletindeki Phoenix ve Tucson şehirleri oldu. Aralarında yalnızca 160 kilometre mesafe bulunan bu iki şehir, farklı mevsim ritimlerine sahip. Tucson yaz döneminde yüksek miktarda yağış alırken, Phoenix’te yağışlar genellikle kış aylarında gerçekleşiyor. Bu mevsimsel fark, şehirlerin ekosistemlerinde belirgin değişikliklere yol açıyor.
Çalışma, Akdeniz ikliminin hâkim olduğu beş bölgeyi de inceledi. Kaliforniya, Şili, Güney Afrika, Güney Avustralya ve Akdeniz Havzası’ndaki ormanların büyüme döngülerinin, diğer ekosistemlere kıyasla yaklaşık iki ay gecikmeyle zirveye ulaştığı belirlendi.
TARIMDA DA GÖRÜLÜYOR
Bu uyumsuzluk tarım alanında da belirgin bir şekilde gözlemleniyor. Araştırma, Kolombiya’daki kahve hasadı takviminin neden bu denli karmaşık olduğunu da açıklıyor. Ülkedeki dağlarla ayrılan ve birbirine yalnızca bir gün mesafede bulunan kahve çiftlikleri, mevsimsel döngüler açısından neredeyse farklı yarımkürelerdeymiş gibi davranabiliyor.
Bilim insanları, günümüzde iklim ve ekolojiyle ilgili birçok tahminin, mevsimleri basit ve evrensel olarak kabul eden modellere dayanarak yapıldığını belirtmektedir. Ancak iklim krizinin insan sağlığı ve gezegen üzerindeki etkilerini daha iyi anlamak için, yakın bölgeler arasındaki ince mevsim farklılıklarının da dikkate alınması gerekiyor.
Terasaki Hart, bu yeni perspektifin yalnızca iklim bilimi ve koruma çalışmalarına değil; aynı zamanda tarım, biyolojik çeşitlilik ve hatta salgın hastalıkların yayılımı gibi çeşitli alanlara önemli katkılar sağlayabileceğini ifade ediyor.
