İklim değişikliğinin sonuçları, biyolojik çeşitlilik kaybından aşırı hava olaylarına, deniz seviyesinin yükselmesinden orman yangınlarına kadar hayatımıza derin bir etki bırakıyor. Her yıl, çevre üzerindeki etkilerimize dair yeni ve çoğu zaman şaşırtıcı gerçeklerle karşılaşıyoruz.
Son araştırmalar, insan kaynaklı sera gazı salımının Dünya’nın dönüş hızını değiştirdiğine dair çarpıcı bir keşfi gözler önüne seriyor. Bilim insanlarına göre bu durum, gezegenimizdeki günlerin uzamasına neden olmakta.
ETH Zürih’ten Prof. Benedikt Soja, BBC’nin Science Focus dergisine verdiği demeçte, “Son 100 yılda iklim değişikliği nedeniyle gezegeni bu ölçekte etkileyebilmemiz gerçekten etkileyici,” ifadelerini kullanıyor. Soja, bu etkilerin, gezegenin dönüşünü etkileyen tüm önceki faktörlerden çok daha büyük olabileceğini belirtiyor.
GÜNLER NEDEN UZUYOR?
Sera etkisi, karbondioksit gibi gazların artışıyla atmosferin daha fazla ısıyı hapsedmesi ile biliniyor. Geçtiğimiz yıl, küresel sıcaklıklar 20. yüzyıl ortalamasının 1,18 derece üzerine çıktı. Bu artış, 2015 yılında belirlenen iklim değişikliğinin en yıkıcı etkilerinden kaçınmak amacıyla üst sınır olarak kabul edilen 1,5 dereceye tehlikeli bir şekilde yaklaştığımızı gösteriyor.
Isınmanın en belirgin sonuçlarından biri, Kuzey ve Güney Kutbu’ndaki büyük buz kütlelerinin erimesi. Son iki yılda İsviçre, buzul kütlesinin yüzde 10’unu kaybetti. Antarktika, her yıl ortalama 150 milyar ton, Grönland ise 270 milyar ton buz kaybı yaşıyor.
Bu buz erimelerinin kıyı bölgelerine olan etkileri sıklıkla gündeme gelirken, Soja ve ekibi farklı bir soruyu merak etti: Bu devasa kütle hareketleri, Dünya’nın genel dengesini nasıl etkiliyor? Sorunun yanıtı, ABD Ulusal Bilimler Akademisi Dergisi PNAS’ta yayımlanan bir çalışmada bulundu.
Soja, “Soğuk bölgelerdeki buzlar eridikçe, kütle kutuplardan okyanuslara taşınıyor,” diyor ve bu durumun Dünya’yı daha basık hale getirdiğini, kütlenin dönüş ekseninden uzaklaştığını belirtiyor.
FİZİK NE DİYOR?
Dünya, dönen cisimler için geçerli olan açısal momentumun korunumu yasasına tabidir. Kısacası, kütle dönüş ekseninden uzaklaştıkça atalet momenti artmaktadır. Bu da dönüş hızının yavaşlamasına yol açmaktadır.
Buzların erimesi sonucunda Dünya’nın dönüşü yavaşlayarak günlerin uzaması sağlanıyor. Soja bu durumu, dönüş yapan bir buz patencisine benzetmektedir: Kollarını açtığında dönüşü yavaşlayarak, kollarını topladığında hızlanmaktadır.
Yapılan araştırmaya göre, 1900-2000 yılları arasında iklim değişikliğinin gün uzunluğuna etkisi yüzyılda 0,3 ile 1,0 milisaniye arasında değişim gösterdi. 2000 yılından sonra hızlanan buz erimesiyle bu oran yüzyılda 1,3 milisaniyeye çıkmıştır. En kötü senaryo altında, sera gazı salımları kontrol altına alınamazsa, bu artışın 2100 yılına kadar yüzyılda 2,6 milisaniyeye ulaşabileceği öngörülmektedir.
Günlük yaşamda fark edilmesi oldukça zor olan bu küçük değişiklikler, küresel teknoloji altyapısı için önemli sonuçlar doğurabilir.
ZAMANIN İNCE AYARI
Zaman ölçümünde öne çıkan üç temel sistem bulunmaktadır: Atom saatlerine dayanan Uluslararası Atomik Zaman (TAI), Dünya’nın dönüşüne göre belirlenen Evrensel Zaman (UT1) ve bu ikisini bir araya getirmeye çalışan Koordine Evrensel Zaman (UTC).
UTC ile UT1 arasındaki farkı 0,9 saniye altında tutmak için 1972’den bu yana “artık saniye” uygulaması mevcuttur. Yani belirli zaman dilimlerinde saate ek bir saniye eklenmektedir. Ancak artık saniyeler, düzenli bir şekilde değil, ihtiyaç oldukça eklenmektedir. 1972 yılından bu yana toplamda 27 artık saniye eklenmiş olup, sonuncusu 2016 yılında eklenmiştir. 1980’lerde dokuz, 2010’larda ise yalnızca üç artık saniye eklenmiştir; 2020’lerde ise henüz hiç eklenmemiştir.
Bu düzensiz uygulama, özellikle dijital çağda önemli sorunlar yaratabilmektedir. 2012 yılında eklenen bir artık saniye; Reddit, Instagram, LinkedIn ve Netflix gibi platformlarda aksamalara yol açmış, ayrıca Qantas havayollarında 400’den fazla uçuşun gecikmesine neden olmuştur.
