Rusya ve Ukrayna arasındaki çatışmayı sona erdirmek amacıyla İstanbul’da gerçekleştirilen doğrudan müzakerelerde önemli bir aşama kaydedildi.
Türkiye, müzakerelerin öncesinde 10 Mart günü Antalya Diplomasi Forumu’nda, savaş sırasında ilk kez Rusya ve Ukrayna’nın dışişleri bakanlarını bir araya getirdi.
Belarus’ta 3 tura yayılan görüşmelerin ardından, Türkiye’nin yoğun diplomatik çabalarıyla 29 Mart 2022’de Rusya ve Ukrayna heyetleri, İstanbul’da Cumhurbaşkanlığı Dolmabahçe Çalışma Ofisi’nde dördüncü kez bir araya geldi.
Ukrayna tarafı, gelecekte olası yazılı anlaşmayı Rusya’ya teslim etti
Her iki tarafın “yapıcı” olarak değerlendirdiği müzakerelerin akabinde, Ukrayna’nın taleplerini içeren ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e iletilmek üzere paraf edilen bir belge hazırlandı.
Anlaşmanın son halini alması için liderler düzeyinde yapılacak görüşmelerin altyapısı da oluşturulmuş oldu.
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın arabuluculuk girişimlerinin etkisiyle İstanbul’daki müzakereler kapsamında Ukrayna, Rusya’ya gelecekteki olası yazılı anlaşmanın ilkelerini teslim etti.
Müzakere sonrasında Rusya Savunma Bakanlığı, karşılıklı güveni artırmak ve müzakerelere devam edebilmek amacıyla Kiev ve Çernigiv bölgelerindeki askeri birliklerini geri çekme kararı aldı.
İstanbul’dan çıkan belge, devlet başkanlarını bir araya getirecekti
Rus yetkililerin açıklamalarına göre, İstanbul’da paraf atılan anlaşma çerçevesinde Ukrayna, uluslararası yasal garantiler altında kalıcı olarak tarafsız ve nükleer silahlardan arınmış bir devlet olmayı taahhüt edecekti.
Garantör ülkelerin listesi paylaşılmıştı
Ukrayna, güvenlik teminatı olarak Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) ülkeleri ile Türkiye, Almanya, Kanada, Polonya ve İsrail’in garantör ülke olarak yer almasını talep ediyordu.
Ukrayna, Rusya dahil garantör ülkelerin onayı olmadan askeri ittifaklara katılmayı, yabancı askeri üsler ve birliklere ev sahipliği yapmayı ve askeri tatbikatları reddetmeyi kabul ediyordu.
Güvenlik garantileri, Kırım ve Donbas bölgeleri için geçerli olmayacak; Rusya da Ukrayna’nın Avrupa Birliği (AB) üyeliğine itiraz etmeyecekti.
İki ülkenin devlet başkanlarının yapacağı toplantıda kesin karar resmi statü kazanacaktı.
Buça olayı, anlaşmayı erteledi
Savaşın sona ermesine dair umutların güçlendiği bu dönemde, Rus askerlerinin çekildiği Kiev’deki Buça şehrinde sivillerin öldürüldüğü iddiaları ortaya atıldı.
Rusya, bu suçlamaları reddederken, bazı Rus kaynakları, Buça olayının eski İngiltere Başbakanı Boris Johnson’un “sahte bayrak” operasyonu olduğunu ileri sürdü.
Bu gelişmenin ardından Rusya ile Ukrayna arasındaki müzakerelerde elde edilen ilerlemeler rafa kalktı.
Ukrayna tarafı, 17 Mayıs’ta mevcut durumun çok değiştiğini belirterek, Rusya ile müzakereleri askıya aldıklarını duyurdu.
Karadeniz Tahıl Girişimi
İstanbul görüşmelerinin sonucunun sabote edilmesine rağmen, Türkiye’nin arabuluculuk konusundaki artan rolü ve tarafları uzlaşma noktasına çekebilme kapasitesi, kısa bir süre sonra Karadeniz Tahıl Girişimi anlaşmasıyla somutlaştı.
Birleşmiş Milletler, Rusya, Türkiye ve Ukrayna, 22 Temmuz 2022’de İstanbul’da düzenlenen törenle bu anlaşmayı imzaladı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, hem Rusya hem de Ukrayna Devlet Başkanlarıyla görüşme yapabilen nadir liderlerden biri olarak, dünya genelinde tahıl tedarik sorununa çözüm sunarak önemli bir rol üstlendi.
Türkiye’nin bu çabaları, tüm uluslararası aktörlerden takdir topladı.
Ancak savaşın daha da şiddetlenmesi, koridorun güvenliğine etki etti.
Putin, her zaman İstanbul’daki belgeyi referans gösterdi
Rusya Devlet Başkanı Putin, iki ülke arasındaki olası müzakerelerde İstanbul’da paraf edilen belgenin “masada kalmaya devam edeceğini” ve müzakerelerin sürdürülmesi için temel olarak kullanılabileceğini sık sık belirtti.
Putin, Ukrayna ile 2022’de kesintiye uğrayan doğrudan müzakerelerin ön koşulsuz olarak 15 Mayıs’ta İstanbul’da yeniden başlatılması önerisinde bulundu.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Putin’e barış görüşmelerinin İstanbul’da kaldığı yerden devam etmesinin memnuniyetle karşılandığını aktardı. Türkiye’nin kalıcı çözüme ulaşmayı sağlayacak müzakerelere ev sahipliği yapmaya hazır olduğunu ifade etti.
Biden ve Johnson yönetimlerinin müdahalesi
Mart 2022’deki görüşmelerde Ukrayna Heyeti Başkanı David Arahamiya, İstanbul müzakerelerinin tamamlanmasının ardından dönemin İngiltere Başbakanı Boris Johnson’un süreci sabote ettiğini açıkladı.
Arahamiya, Johnson’ın “Rusya ile hiçbir şey imzalamayacaklarını ve savaşa devam edeceklerini” söylediğini aktardı.
Eski ABD Başkanı Joe Biden döneminde ABD Dışişleri Bakanlığı’nda görev alan Victoria Nuland, müdahaleyi inkar etmedi, ancak bunu yalnızca müzakerelerde yer alanların kesin olarak bilebileceğini ifade etti.
Nuland, ABD ve İngiltere’nin müzakere odasında yer almadığını belirtti ve sürece ilişkin endişelerini dile getirdi.
Eski Alman Silahlı Kuvvetleri Genel Müfettişi General Harald Kujat, Johnson’un o dönemde Ukraynalı yöneticilere müdahale ederek İstanbul’daki sürecin imzalanmasını engellediğini açıkladı.
Kujat, Johnson’un bu durumu Batı’nın “savaşın sona ermesine” hazır olmadığı gerekçesiyle gerçekleştirdiğini öne sürdü.
Johnson, görevden sonra da Ukrayna’yı ziyaret etmeye devam ederken, iddialara dair kesin yorum yapmaktan kaçındı.
