Bilim insanları, insanlar tarafından evcilleştirilen hayvanların hastalıkların yayılımında önemli bir rol oynamış olabileceğini keşfetti.
Nature dergisinde yayımlanan geniş kapsamlı bir araştırma, antik insanların binlerce yıl boyunca evcilleştirdikleri hayvanlarla birlikte yaşamalarının hastalıkların yayılmasında belirleyici bir etken olduğunu ortaya koydu. Cambridge ve Kopenhag üniversitelerinden bilim insanları, 37 bin yıl öncesine kadar uzanan 1.300’den fazla antik insan DNA örneğini inceledi. Araştırmaya liderlik eden Profesör Eske Willerslev, söz konusu çalışmanın şimdiye kadar gerçekleştirilen en büyük ölçekli antik DNA hastalık taraması olduğuna dikkat çekti.
HAYVANLARDAN İNSANLARA GEÇEN İLK HASTALIKLAR
Araştırma ekibi, Avrasya’da yaşamış antik insanların taşıdığı 214 farklı patojeni analiz etti. Bulunan veriler, hayvanlardan insanlara geçiş yapan zoonotik hastalıkların yaklaşık 6.500 yıl önce ortaya çıkmaya başladığını ve 1.500 yıl içinde yaygınlaştığını göstermektedir. Ayrıca, veba salgınlarına neden olan Yersinia pestis bakterisine ait izler, bu döneme ait DNA örneklerinde ilk kez tespit edildi. Difteri hastalığına yol açan Corynebacterium diphtheriae bakterisi ise 11.100 yıl öncesine kadar uzanan kökenlere sahiptir. Hepatit B virüsü izleri, 9 bin 800 yıl, sıtma paraziti Plasmodium vivax izleri ise 4 bin 200 yıl öncesine ait kalıntılarda bulundu. Cüzzam hastalığının kökeninin ise yaklaşık 1.400 yıl öncesine dayandığı belirlendi.
HASTALIKLAR VE GÖÇLERİN ETKİLERİ
Profesör Willerslev, çiftçilik ve hayvan yetiştiriciliğine geçişin hastalıkların yayılmasını hızlandırdığını ve bu durumun nüfus çöküşlerine, kitlesel göçlere ve genetik adaptasyon süreçlerine katkıda bulunmuş olabileceğini ifade etti. Örneğin, yaklaşık 5 bin yıl önce Yamnaya çobanlarının Pontik Stepleri’nden kuzeybatı Avrupa’ya göçleriyle zoonotik hastalıklarda belirgin bir artış yaşandığı gözlemlendi. Günümüzde bu göçlerin genetik izleri hala kuzeybatı Avrupa’da yaşayan insanlarda mevcuttur.
MODERN AŞILAR İÇİN YENİ BİR KAYNAK
Araştırmacılar, antik patojen haritalarının yalnızca geçmişe dair bilgi sağlamakla kalmayıp, gelecekte yeni aşıların geliştirilmesinde de önemli bir rol oynayacağına dikkat çekmektedir. Kopenhag Üniversitesi’nden Martin Sikora, “Günümüzde ortaya çıkan çoğu yeni bulaşıcı hastalığın hayvan kaynaklı olması bekleniyor. Geçmişi bilmek, geleceğe hazırlıklı olmamıza yardımcı olur” şeklinde açıklamalarda bulundu. Willerslev de, antik patojenlerde görülen başarılı mutasyonların gelecekte tekrar ortaya çıkabileceğini, bu nedenle mevcut aşıların bu mutasyonlara karşı yeterliliğinin test edilmesi gerektiğini vurguladı.
