Sıfır Atık Hareketi, 27 Eylül 2017’de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan’ın liderliğinde hayata geçirildi.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yürütülen ve uluslararası bir çevre hareketine dönüşen bu proje, “8. Yılında 8 Milyar İnsan İçin” sloganıyla faaliyetlerine devam ediyor.
Bu doğrultuda sosyal medya platformlarında “#SıfırAtıkla8Yıl” etiketiyle farkındalık artırıcı kampanyalar düzenlenecek.
Türkiye, Sıfır Atık Hareketi aracılığıyla sekiz yıl içinde çevresel alanlarda önemli tasarruflar sağladı ve bu durum hem ekonomi hem de geleceğe yönelik bir yatırım niteliği taşıdı.
74,5 milyon ton atık geri kazanıldı
Proje kapsamında, 205 bin binada Sıfır Atık Yönetim Sistemi’ne geçiş sağlandı. 2017 yılında yüzde 13 olan geri kazanım oranı, 2024 yılı itibariyle yüzde 36,08’e çıkarıldı. Türkiye, 2035 yılına kadar geri kazanım oranını yüzde 60 seviyesine ulaştırmayı hedefliyor.
Proje ile 25 milyon kişiye eğitim verilmiş olup, 32,5 milyon ton kağıt-karton, 9,1 milyon ton plastik, 3,1 milyon ton cam, 6,4 milyon ton metal ve 23,4 milyon ton organik ile diğer geri dönüştürülebilir atık, toplamda 74,5 milyon ton olarak geri kazandırıldı.
Geri dönüşüm sayesinde ekonomiye 256 milyar TL’lik katkı sağlandı. Bu miktar, 10 milyon hanenin yıllık elektrik faturası kadar tasarrufa, 10 şehir hastanesi veya 500’den fazla okul açmaya yetecek kaynağa ve yüz binlerce bireye istihdam olanağı sunacak iş gücüne eşdeğerdir.
Proje ile 1,71 trilyon litre su tasarrufu sağlandı; bu miktar İstanbul’un 7 yıllık su tüketimine, ayrıca 10 milyar insanın bir yıl boyunca her gün duş almasına yetecek kadar bir kazanımı ifade ediyor.
54,6 milyar litre petrol tasarrufu ise Türkiye’deki tüm araçların yıllık yakıt tüketimine denk geliyor.
Geri dönüşüm sayesinde 227,3 milyar kilowatt saat enerji tasarrufu sağlanarak 40 milyon hanenin yıllık elektrik ihtiyacı kadar enerji kazanılmış oldu.
Proje ile 552,7 milyon ağacın kesilmesi önlendi. Bu durum, Amazon Ormanları’nda yaklaşık 10 bin kilometrekarelik bir alanı kapsamakta ve Türkiye’deki tüm ormanların yüzde 6’sına denk gelmektedir.
150 milyon ton karbondioksit salımının önlenmesi ile yaklaşık 30 milyon aracın yıllık karbon salımına eş değer bir kazanım elde edildi. Ayrıca, 284 milyon metreküp atık depolama alanı tasarrufu ile yaklaşık 40 bin futbol sahası büyüklüğünde bir alan kazanıldı.
Sıfır Atık Mavi
Emine Erdoğan’ın himayesinde başlatılan Sıfır Atık Mavi Hareketi, 10 Haziran 2019’da devreye alındı. Bu çerçevede yayımlanan Deniz Çöpleri İl Eylem Planlarının Hazırlanması ve Uygulanması Genelgesi ile 28 kıyı ilinde deniz çöpleri toplanıyor, ayrıca ulusal düzeyde bilinçlendirme faaliyetleri genişletiliyor.
2020-2024 yılları arasında “1,5 Yıllık Eylem Planları” uygulanırken, 2025-2029 yıllarını kapsayan “2,5 Yıllık Deniz Çöpleri İl Eylem Planları” ise 1 Ocak 2025 tarihinde yürürlüğe girecek.
Bu çerçevede, şu ana kadar yaklaşık 585 bin ton deniz çöpü, deniz çevresinden temizlenerek bertaraf edilmiştir.
Depozito iade makineleri ile günde 50 bin içecek ambalajı toplanıyor
Sıfır Atık Projesi, Depozito Yönetim Sistemi ile güçlendirerek faaliyetlerine devam ediyor. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na bağlı Türkiye Çevre Ajansı (TÜÇA) tarafından uygulanan bu sistem, 2019 yılında pilot olarak Ankara Kızılcahamam’da başlatılmıştır. İl düzeyinde ise 2025 Şubat itibarıyla Sakarya’da devreye alınacaktır.
Daha sonra, sistem Sakarya, Samsun, Erzurum, Konya, Gaziantep, Mersin ve İzmir dahil olmak üzere 7 bölgeye yayılacaktır. Ankara’daki bakanlık hizmet binalarında ve Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde DOA iade makineleri kullanılmaktadır.
Bugüne kadar 5,8 milyon tek kullanımlık içecek ambalajı toplanarak geri kazanım sağlandı. Günde ortalama 50 bin ambalajın toplandığı bu sisteme, vatandaşlar büyük bir ilgi göstermektedir ve 2024 yılı içinde projenin 81 ile yayılması planlanmaktadır.
Projenin Türkiye genelinde uygulanmasıyla yıllık 120 milyon avro geri kazanım geliri ve ikincil hammadde kullanımından 250 milyon avro kazanç sağlanması beklenmektedir.
Yılda 25 milyar atık şişenin toplanması ile atık ithalatında 50 milyon avro azalma beklenirken, yerel yönetimlerin atık bertarafı ve elektrik tüketiminden 100 milyon avro tasarruf etmesi öngörülmektedir. Toplamda, yılda 520 milyon avro kazanç elde edilecektir.
BM’de 30 Mart “Uluslararası Sıfır Atık Günü” olarak ilan edildi
Türkiye’nin kararlılıkla sürdürdüğü bu proje, Emine Erdoğan’ın öncülüğünde Birleşmiş Milletler nezdinde kabul edilerek uluslararası bir çevre hareketi haline geldi.
BM Genel Kurulu’nda, 14 Aralık 2022 tarihinde gerçekleştirilen oylamada, Türkiye’nin ana sunuculuğunda 105 ülkenin katılımı ile 30 Mart “Uluslararası Sıfır Atık Günü” olarak ilan edilmiştir. Bu gün, her yıl BM tarafından tüm dünyada coşkuyla kutlanmaya devam etmektedir.
Bu yıl, 30 Mart’ta BM Genel Merkezi’nde “Yeterince Var” sloganıyla farkındalık artırıcı bir etkinlik düzenlendi. 81 ilde ve yurtdışı temsilciliklerde “Moda ve Tekstilde Sıfır Atığa Doğru” teması etrafında geri dönüştürme ve sürdürülebilir moda uygulamaları ile alakalı etkinlikler gerçekleştirildi.
Emine Erdoğan BM Genel Kurulu’nda “Sıfır Atık” konulu özel oturumda konuşan ilk Türk lider eşi oldu
Emine Erdoğan, BM 77. Genel Kurulu çerçevesinde düzenlenen “Sıfır Atık” konulu özel bir oturumda konuşma yaparak bu fırsatı değerlendiren ilk Türk lider eşi olmuştur.
Aynı oturumda, BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, “BM Sıfır Atık Yüksek Düzeyli Şahsiyetler Danışma Kurulu”nun kurulacağını duyurdu. 12 Nisan 2023 tarihinde ise bu kurul resmen faaliyete geçti.
Emine Erdoğan’ın başkanlık ettiği Danışma Kurulu, BM Genel Sekreter Yardımcısı Guy Bernard Ryder ile birlikte ABD, Sierra Leone, Şili, Bangladeş, Brezilya, Kolombiya, Hollanda, Fas, Belçika ve Hindistan’dan toplam 13 üyeye sahiptir.
Küresel Sıfır Atık İyi Niyet Beyanı’na 114 ülkeden 15 binin üzerinde imza
BM 78. Genel Kurul toplantıları sırasında Türkevi’nde gerçekleştirilen “Küresel Sıfır Atık Hareketine Doğru” etkinliğinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Emine Erdoğan’ın öncülüğünde hazırlanan “Küresel Sıfır Atık İyi Niyet Beyanı”na ilk imzayı atmıştır.
Bugün itibarıyla online platform üzerinden 114 ülkeden 15 binin üzerinde gönüllü Sıfır Atık beyanında bulunmuştur.
Ayrıca 50’den fazla lider eşi, uluslararası kuruluşların üst düzey temsilcileri ve yabancı bakanlar da bu beyanı imzalamıştır.
G20’de Sıfır Atık
Hindistan’ın dönem başkanlığında gerçekleştirilen G20 toplantıları sırasında Sıfır Atık girişimlerinin teşvik edilmesine yönelik bir karar, G20 Çevre ve İklim Bakanları Toplantısı’nda oy birliği ile kabul edilmiştir.
Eylül 2023’te Hindistan’ın başkenti Yeni Delhi’de düzenlenen G20 Liderler Zirvesi sonrasında açıklama yapan Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Dünya Ortak Evimiz” sloganıyla sürdürülen projenin önemine vurgu yaptı.
Sıfır Atık Projesi’nden ilham
Emine Erdoğan, BM 80. Genel Kurulu dolayısıyla gittiği New York’taki Türkevi’nde Gabon Cumhurbaşkanı Brice Clotaire Oligui Nguema’nın eşi Zita Oligui Nguema ile bir görüşme gerçekleştirdi. Nguema, “Sıfır Atık” projesinden ilham almak ve Türkiye ile işbirliği yapmak istediğini ifade etti.
Nguema’nın isteği üzerine Emine Erdoğan, Sıfır Atık Vakfı aracılığıyla teknik alanlarda eğitim verebileceklerini belirtti.
Ayrıca Emine Erdoğan, Genel Kurul marjında “Sıfır Atık Mavi-Damla Damla” sergisinin açılışını yaptı.
Sıfır Atık Projesi’nin aldığı ödüller
Emine Erdoğan’ın liderliğindeki Sıfır Atık Projesi, 2018 yılında BM Gıda ve Tarım Örgütü’nden (FAO) “Sıfır Atık, Sıfır Açlık” ödülünü, 2021 yılında ise BM Kalkınma Programı tarafından “UNDP Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları Ödülü”nü ve BM İnsan Yerleşimleri Programı (UN-Habitat) tarafından “Waste Wise Cities Global Champion Ödülü”nü kazanmıştır.
Proje, 2022 yılında “Akdeniz Parlamenter Asamblesi Ödülü (PAW Awards)” ve Dünya Bankası’ndan “İklim ve Kalkınma Liderliği Ödülü” gibi önemli ödüllere de layık görülmüştür.
