Sıfır Atık Hareketi, 27 Eylül 2017 tarihinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan’ın önderliğinde başlatılmıştır.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın koordinasyonunda yürütülen bu proje, “8. Yılında 8 Milyar İnsan İçin” başlığı altında küresel bir çevre hareketine dönüşmüştür.
Kampanyanın bu dönemi için sosyal medya üzerinden “#SıfırAtıkla8Yıl” etiketiyle farkındalık artırıcı etkinlikler gerçekleştirilecektir.
Türkiye, Sıfır Atık Hareketi sayesinde son 8 yılda çevresel sürdürülebilirlik, enerji verimliliği, sera gazı emisyonları ve atık yönetimi gibi birçok alanda önemli tasarruflar sağlayarak hem ekonomisini hem de geleceğini güvence altına almıştır.
– 74,5 MİLYON TON ATIK GERİ KAZANDIRILDI
Proje çerçevesinde, şu ana kadar 205 bin bina Sıfır Atık Yönetim Sistemi’ne geçiş yaptı. 2017 yılında %13 olan geri kazanım oranı, 2024 yılı itibarıyla %36,08’e yükseltilmiştir. Türkiye, 2035 yılında bu oranı %60’a çıkarma amacındadır.
25 milyon kişiye eğitim verilmesini sağlayan bu proje sonucunda toplamda 74,5 milyon ton atık geri kazanılmıştır. Bu atık miktarları arasında 32,5 milyon ton kağıt-karton, 9,1 milyon ton plastik, 3,1 milyon ton cam, 6,4 milyon ton metal ve 23,4 milyon ton organik ve diğer geri dönüştürülebilir atık yer almaktadır.
Geri dönüşümle birlikte ekonomiye 256 milyar TL tutarında katkı sağlanmıştır. Bu miktar, 10 milyon hanenin yıllık elektrik tüketimine eşdeğer bir tasarrufa ve 10 şehir hastanesi ya da 500’den fazla okul inşa edilebilecek fonun elde edilmesine olanak tanımaktadır. Ayrıca bu proje sayesinde yüz binlerce insana istihdam sağlanması mümkün olmuştur.
Sudan 1,71 trilyon litre tasarruf gerçekleştirerek, bu miktar İstanbul’un 7 yıllık su tüketimine eş değerdir; 10 milyar insanın bir yıl boyunca her gün duş almasını sağlayacak kadar kazanım elde edilmiştir.
Petrolden ise 54,6 milyar litre tasarruf sağlanmış olup, bu miktar Türkiye’deki tüm araçların yıllık akaryakıt tüketimiyle eşdeğerdir.
Enerji tasarrufu miktarı sırasıyla 227,3 milyar kilowatt saatte ulaşarak, 40 milyon hanenin bir yıllık elektrik ihtiyacını karşılar durumdadır.
Proje çerçevesinde, 552,7 milyon ağacın kesilmesini engelleyerek Amazon Ormanları’nda yaklaşık 10 bin kilometrekare büyüklüğünde bir alanda Türkiye ormanlarının %6’sına eşdeğer bir kazanım sağlanmıştır.
Ayrıca, 150 milyon ton karbondioksit salımının önlenmesiyle, yaklaşık 30 milyon aracın yıllık karbon salımına tekabül eden bir kazanım elde edilmiştir. 284 milyon metreküp atık depolama alanı tasarrufuyla da yaklaşık 40 bin futbol sahası büyüklüğünde bir alan kazanılmıştır.
– SIFIR ATIK MAVİ
Sıfır Atık Projesi kapsamında, Emine Erdoğan’ın himayesinde Sıfır Atık Mavi Hareketi 10 Haziran 2019’da hayata geçirilmiştir. Bu çerçevede yürütülen Deniz Çöpleri İl Eylem Planları ile birlikte 28 kıyı ilinde deniz çöpleri toplanmakta ve ulusal düzeyde eğitim ile bilinçlendirme faaliyetleri artırılmaktadır.
2020-2024 yılları arasında “1,5 Yıllık Eylem Planları” uygulamaya alınmış; 2025-2029 yıllarını kapsayan “2,5 Yıllık Deniz Çöpleri İl Eylem Planları” ise 1 Ocak 2025 itibarıyla devreye girecektir.
Sıfır Atık Mavi çerçevesinde bugüne kadar yaklaşık 585 bin ton deniz çöpü bertarafa gönderilmiştir.
– DEPOZİTO İADE MAKİNELERİ İLE GÜNDE 50 BİN İÇECEK AMBALAJI TOPLANIYOR
Sıfır Atık Projesi, Depozito Yönetim Sistemi ile güçlendirerek yoluna devam ediyor. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına bağlı Türkiye Çevre Ajansı (TÜÇA) tarafından uygulanan Depozito Yönetim Sistemi, 2019 yılında pilot ilçe olarak Ankara Kızılcahamam’da başlamış, il genelinde ise Şubat 2025’ten itibaren Sakarya’da hayata geçirilecektir.
Bu projenin ardından, Sakarya, Samsun, Erzurum, Konya, Gaziantep, Mersin ve İzmir’de de uygulamaya geçilmiş ve toplamda 7 bölgeye yayılmıştır. Ankara’da Bakanlık ana hizmet binası, Türkiye Çevre Ajansı Binası ve Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde DOA iade makineleri faaliyettedir.
Bugüne kadar 5,8 milyon tek kullanımlık içecek ambalajı toplanmış ve geri dönüşümü sağlanmıştır. Günde ortalama 50 bin ambalaj toplayan bu sisteme vatandaşların ilgisi oldukça yoğundur ve gelecek yıl içerisinde projenin 81 il genelinde yaygınlaştırılması planlanmaktadır.
Projenin Türkiye genelindeki uygulanmasıyla yıllık 120 milyon avro geri kazanım ve ikincil ham madde kullanımından 250 milyon avro kazanç elde edilmesi ön görülmektedir.
Yılda 25 milyar atık şişenin toplanmasıyla atık ithalatında 50 milyon avro azalma, yerel yönetimlerin atık bertarafı ve elektrik tasarrufu sonucunda 100 milyon avro maliyet avantajı sağlanacağı öngörülmektedir. Bu çerçevede, toplamda yılda 520 milyon avro kazanç hedeflenmektedir.
– BM’DE 30 MART “ULUSLARARASI SIFIR ATIK GÜNÜ” OLARAK İLAN EDİLDİ
Emine Erdoğan’ın çalışmalarıyla Türkiye’nin kararlılıkla yürüttüğü proje, Birleşmiş Milletler (BM) tarafından da kabul görerek küresel bir çevre hareketine dönüşmüştür. BM Genel Kurulu’nda 14 Aralık 2022 tarihinde Türkiye’nin ana sunuculuğunda yapılan oylamada 30 Mart tarihi “Uluslararası Sıfır Atık Günü” olarak belirlenmiştir. Bu gün her yıl BM tarafından dünya genelinde coşkuyla kutlanmaktadır.
Bu yıl 30 Mart’ta Birleşmiş Milletler Genel Merkezi’nde düzenlenen etkinlikte “Yeterince Var” temalı farkındalık çalışmaları yapılmış, ayrıca 81 ilde ve yurt dışındaki temsilciliklerde “Moda ve Tekstilde Sıfır Atığa Doğru” teması çerçevesinde geri dönüşüm ve sürdürülebilir moda uygulamaları üzerine etkinlikler gerçekleştirilecektir.
– EMİNE ERDOĞAN BM GENEL KURULU’NDA “SIFIR ATIK” KONULU ÖZEL OTURUMDA KONUŞAN İLK TÜRK LİDER EŞİ OLDU
Emine Erdoğan, BM 77. Genel Kurulu sırasında düzenlenen “Sıfır Atık” konulu özel oturumda konuşma yapan ilk Türk lider eşi olmuştur.
Aynı toplantıda, BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, “BM Sıfır Atık Yüksek Düzeyli Şahsiyetler Danışma Kurulu”nun kurulacağını duyurmuştur. 12 Nisan 2023 tarihine gelindiğinde ise bu danışma kurulu resmen faaliyete geçmiştir.
Emine Erdoğan’ın başkanlık ettiği bu kurulda, BM Genel Sekreter Yardımcısı Guy Bernard Ryder ile ABD, Sierra Leone, Şili, Bangladeş, Brezilya, Kolombiya, Hollanda, Fas, Belçika ve Hindistan’dan 13 üye bulunmaktadır.
– KÜRESEL SIFIR ATIK İYİ NİYET BEYANI’NA 114 ÜLKEDEN 15 BİNİN ÜZERİNDE İMZA
BM 78. Genel Kurul oturumları sırasında Türkevi’nde düzenlenen “Küresel Sıfır Atık Hareketine Doğru” etkinliğinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Emine Erdoğan’ın önderliğindeki “Küresel Sıfır Atık İyi Niyet Beyanı”na ilk imzayı atmıştır.
Online platform aracılığı ile sunulmuş durumda olan beyan, 114 ülkeden 15 binin üzerinde Sıfır Atık gönüllüsünün katılımıyla bir mecra haline gelmiştir.
Ayrıca, 50’den fazla lider eşi, uluslararası kuruluşların üst düzey temsilcileri ve yurt dışından gelen bakanlar da “Küresel Sıfır Atık İyi Niyet Beyanı”na imza atmıştır.
– G20’DE SIFIR ATIK
Hindistan’ın dönem başkanlığını yürüttüğü G20 toplantılarında, Sıfır Atık girişimlerinin teşvik edilmesiyle ilgili karar, G20 Çevre ve İklim Bakanları Toplantısı’nda tüm ülkelerin oy birliğiyle kabul edilmiştir.
Eylül 2023 tarihinde Hindistan’ın başkenti Yeni Delhi’de gerçekleşen G20 Liderler Zirvesi sonrası Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Dünya Ortak Evimiz” sloganıyla yürütülen projenin felsefesinin önemine vurgu yapmıştır.
– SIFIR ATIK PROJESİ’NDEN İLHAM
Emine Erdoğan, BM 80. Genel Kurulu sırasında New York’taki Türkevi’nde Gabon Cumhurbaşkanı Brice Clotaire Oligui Nguema’nın eşi Zita Oligui Nguema ile bir araya geldi. Bu görüşmede, “Sıfır Atık” projesinden ilham almak istediklerini ve Türkiye ile işbirliği yapmak arzusunda olduklarını ifade ettiler.
Nguema’nın isteği üzerine Emine Erdoğan, Sıfır Atık Vakfı aracılığıyla teknik konularda eğitim verebileceklerini bildirmiştir.
Emine Erdoğan ayrıca, Genel Kurul marjında “Sıfır Atık Mavi-Damla Damla” sergisinin açılışını gerçekleştirmiştir.
– SIFIR ATIK PROJESİ’NİN ALDIĞI ÖDÜLLER
Emine Erdoğan liderliğindeki Sıfır Atık Projesi, 2018 yılında BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından “Sıfır Atık, Sıfır Açlık” ödülüne layık görülmüştür. 2021 yılında, BM Kalkınma Programı tarafından “UNDP Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları Ödülü” ve BM İnsan Yerleşimleri Programı (UN-Habitat) tarafından “Waste Wise Cities Global Champion Ödülü” ile ödüllendirilmiştir.
Ayrıca proje, 2022 yılında “Akdeniz Parlamenter Asamblesi Ödülü (PAW Awards)” ve Dünya Bankası tarafından “İklim ve Kalkınma Liderliği Ödülü”ne de değer görülmüştür.
