İstanbul Sanayi Odası (İSO) tarafından gerçekleştirilen araştırmaya göre, 2023 yılında AR-GE harcamalarının üretimden satışlara oranı yüzde 0,48 olarak belirlenirken, 2024 yılında bu oran yüzde 0,7’ye yükselerek, ölçümlerin yapıldığı yıllar arasında en yüksek seviyeye ulaştı.
Bu dönemde AR-GE harcamaları, 2023 yılında 30,6 milyar lira iken, 2024’te yüzde 98,4 artışla 60,7 milyar liraya çıktı.
Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2024 araştırmasında en yüksek AR-GE harcaması yapan üç sektör ise bir önceki yıla paralel olarak 32,2 milyar lira ile motorlu kara taşıtları, 6,9 milyar lira ile elektrikli teçhizat imalatı ve 5,3 milyar lira ile bilgisayar-elektronik sektörleri sıralamasında yer aldı. İSO 500 içerisindeki toplam AR-GE harcamalarının yüzde 73,1’ini bu üç sektör oluştururken, geçen yıl bu rakam yüzde 71,8 seviyesindeydi.
Araştırmaya göre, AR-GE faaliyetlerini önemli ölçüde artırdığı gözlemlenen otomotiv sektörü, 2024 yılında da İSO 500’ün toplam AR-GE harcamalarındaki artışta etkili oldu.
AR-GE yapan kuruluş sayısı sabit kaldı
Bu araştırmada, AR-GE harcaması gerçekleştiren kuruluş sayısının 2013-2018 döneminde önemli bir artış gösterdiği ve 2017 yılında ilk kez firmaların yarısından fazlasının AR-GE faaliyeti yürüttüğü belirlendi.
Bu sayı, 2018 yılında 276 ile tarihi bir zirve yapmasının ardından sonraki dört yılda düşüş yaşadı ve 2022’de 260’a geriledi. Ancak 2023’te bu sayı 265’e yükselirken, 2024’te de 265 olarak kaldı.
Bu 265 kuruluşun sektörel dağılımı incelendiğinde, gıda ürünleri imalatı 43 firmayla yine en üst sırayı alırken, motorlu kara taşıtları 38 firma ve elektrikli teçhizat sektörü 25 firma ile bunu takip etti. Kimyasal ürünler sektörü ise 23 firmayla dördüncü sırada yer aldı. Böylece bu dört sektör, AR-GE yapan kuruluşların yaklaşık yarısını oluşturdu.
Düşük teknoloji yoğunluklu sektörler ön plana çıktı
Teknoloji alanında yaratılan katma değere de vurgu yapılan çalışmada, 2024 yılındaki katma değerin en büyük payını, 5,9 puan artışla yüzde 34,6’ya ulaşan düşük teknoloji yoğunluklu sektörler aldı.
Orta-düşük teknoloji yoğunluklu sektörlerin en yüksek payı aldığı 2023’ten farklı olarak, 2024’te düşük teknoloji yoğunluklu sektörler ön plana çıktı. Bu dönemde orta-düşük teknoloji yoğunluklu sektörlerin payı ise 2,5 puan azalarak yüzde 31,4 seviyesine geriledi. Orta-yüksek teknolojili sektördeki brüt katma değerin payı da 3,6 puan düşerek yüzde 26,7’ye indi. Öte yandan yüksek teknoloji yoğunluklu sektörlerin payının ise 0,3 puan artışla yüzde 7,4’e yükseldiği görüldü.
İSO 500 sonuçlarına göre, son üç yıldır kaydedilen sürekli iyileşmelerle birlikte yüksek teknoloji yoğunluklu sektörler 2024’te yüzde 7,4 seviyesine ulaşarak mevcut veri setinin en üst düzeyine erişti.
Araştırmaya göre, orta-yüksek ve yüksek teknoloji yoğunluklu sektörlerde faaliyet gösteren firmaların katma değerden aldıkları toplam pay, 2023’te yüzde 37,4 seviyesindeyken, 2024’te, özellikle düşük teknoloji grubundaki belirgin artışın etkisiyle yüzde 34,1’e geriledi.
